نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش آینده پژوهی انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران

2 استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد مطالعات اوراسیای مرکزی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

چکیده

    بهره‌گیری از مفاهیم سایر علوم، گاه می‌تواند در فهم بهتر مناسبات سیاسی و بین‌المللی راه‌گشای پژوهشگران باشد. یکی از بهره‌های مفهومی که در منظومه ژئوپلیتیک کاربرد یافته است، مفهوم «کد» و «ژنوم» ژئوپلیتیک است. ژنوم ژئوپلیتیک، نقشه ژنتیک سیاست هر کشور است که رفتار کشورها را در عرصه داخلی و بویژه خارجی تحت تأثیر قرار می‌دهد. کشورها ژنوم‌های سایر بازیگران را به عنوان کدهای ژئوپلیتیک در نظر می‌گیرند. درخور توجه است که تعامل یا تقابل کد/ ژنوم کشورها، فضایی را ایجاد می‌کند که می‌تواند هم‌راستا یا مغایر با منافع ملی و منطقه‌ای باشد. در این پژوهش تلاش می‌شود تا ضمن شناسایی مؤلفه‌های تاثیرگذار ژئوپلیتیک دو کشور ایران و عربستان سعودی، به این پرسش پاسخ داده شود که ابزارهای ژئوپلیتیک چه تاثیری در سیاست خارجی ایران وعربستان سعودی دارند؟ فرضیه مقاله عبارت است از اینکه ژنم ژئوپلیتیک و ویژگی­های وراثتی و جغرافیایی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در شکل‌گیری کدهای ژئوپلیتیک، جهت­گیری و استراتژی­های این دو کشور در عرصه خارجی بسیار تاثیرگذار هستند و هر دو بازیگر در تلاش هستند تا ژن‌های منفی و قدرت­زدای خود را خاموش و ژن­های مثبت و قدرت­زا را فعال نمایند و در عین حال رویکرد ژئوپلیتیک بر روابط این دو بازیگر حاکم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Zhngan code and geopolitical ties in foreign policy: the case of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia

نویسندگان [English]

  • mohammadjavad fathi 1
  • mojtaba abdekhodaei 2
  • sarem shiravand 3

1 PhD student in political science, trends futures Islamic Revolution, Shahed University, Tehran

2 Assistant Professor of International Relations at Allameh Tabatabai University, Tehran

3 Central Eurasian Studies Master's Graduate School of International Relations of the Ministry of Foreign Affairs

چکیده [English]

 Sometimes using the concepts of science could be helpful in understanding political relations and international researchers. One of the conceptual interest in the geopolitical system is used, is the concept of "code" and "genome" in geopolitics. Geopolitical genome, the genetic map of each country's that affects domestic and especially foreign policy of the countries. Countries consider genomes of other actors as geopolitical codes. Interaction or confrontation of Code / genome of countries creates an atmosphere that can be aligned or inconsistent with national and regional interests. The authors of this paper attempt to identify factors affecting geopolitics of Iran and Saudi Arabia. To answer the question of "what impacts geopolitical tool in foreign policy with Iran and Saudi Arabia? The hypothesis of the paper is that the geopolitical genome and the heritability and geographic features of Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran are very influential in the formation of geopolitical codes, orientations and strategies of the two countries in the external arena, and both actors are trying to turn off its negative gene and power generating forces and activating the positive and powerful genes, while the geopolitical approach dominates the relationship between the two actors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Saudi Arabia
  • foreign policy
  • geopolitical code
  • geopolitical
الف- فارسی
-­ آقایی سید داوود، احمدیان، حسن، (1389)، «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی: چالش­های بنیادین و امکانات پیش­رو» فصلنامه­سیاست، دوره­ی40 ، شماره­ 3.
 -­ احمدیان، حسن، (1389)، نقشعربستاندرتوسعۀهمکاری­هایمنطقه­ای، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی.
-­ احمدیان، حسین و محمد زارع، (1391)، «استراتژی عربستان سعودی در برابر خیزش­های جهان عرب»، فصلنامه ره­نامه سیاستگذاری، دوره 2 ، شماره 2..
-­ اسلامی، محسن، (1386)، عربستان سعودی در یک نگاه، تهران: نشر فقاهت.
-­ آشتی، نصرت­الله، (1391)، ساختارحکومتعربستانسعودی، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
- ابراهیمی، نبی الله، ( 1389)، «چشم­انداز روابط کشورهای عرب با عراق جدید»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، دوره 13، شماره 47.
 - اسدی و زارع، علی اکبر و محمد، (1390)، «بحران بحرین: تعارض ورویکردهای منطقه­ای»، فصلنامه رهنامه سیاست گذاری، دوره 2، شماره 2.
 - ترابی، طاهره، (1391)، «امریکا و ثبات خلیج فارس در روند رقابت­های ژئوپلیتیکی ایران- عربستان»، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، دوره 3، شماره 5.
- ترابی، یوسف، (1388)، «سیاست­های جمهوری اسلامی در مدیریت تنوعات اجتماعی»، فصلنامه دانش سیاسی، سال پنجم، دوره 5، شماره 9.  
حافظ­نیا، محمدرضا، (1381)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
- حق­پناه، جعفر، (1390)، «هویت، قومیت و سیاست خارجی در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست، دوره 41، شماره 1 .  
- داداندیش و احدی، پروین و افسانه، (1390)، «جایگاه دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه روابط خارجی، دوره 3، شماره 1.
- زین­العابدین، یوسف و یحیی­پور، محمدصادق، (1388)، «بررسی ساختار ئوپلیتیکی کشورهای حوزه خزر»، مجله فضای جغرافیایی، سال 9، شماره 25.
- پوراحمدی، حسین و جمالی، جمال، (1388)، «طرح هلال شیعی: اهداف، موانع و پیامدها»، فصلنامه شیعه شناسی، سال هفتم، دوره 7، شماره 26.
- خلیلی، محسن و دیگران، (1393)، «ژنوم‌های ژئوپلیتیک تأثیرگذار بر کدهای رفتاری در سیاست خارجی ایران و روسیه»،فصلنامه سیاست جهانی، دوره 3، شماره 1، صص 71-41.
­-­ خلیلی،محسن و دیگران، (ب)(1392)، «پیوند ژنگان ژئوپلیتیک وسیاست خارجی، نمونه پژوهی: پاکستان و ایران»، فصلنامه مطالعات شبه‌قاره، سال 5، شماره 17.
-­ خلیلی، محسن و دیگران، (الف)(1392)، «ژنگان ژئوپلیتیک خلیج‌فارس، سنجش همگرایی/ واگرایی درون منطقه‌ای با بهره‌گیری از تکنیک سوآت»، فصلنامه راهبرد، دوره 22، شماره 68.
- جعفری ولدانی، اصغر، (1388)،«عربستان و رویای تسلط بر یمن»، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین المللی، دوره 4، شماره 17.
-­ حافظ‌نیا، محمدرضا، (1379)، «تعریفی نو از ژئوپلیتیک»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،دوره 15، شماره 3 و 4.
 -­ سعیدی، ابراهیم، (1375)، کتاب سبز سوریه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-فیروزکلایی، عبدالکریم، (1394)، «تحلیلی بر مهمترین علل تهاجم نظامی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی به یمن»، فصلنامه پژوهش­های منطقه­ای، دوره 2،شماره 15.
-­ قاسمی، محمدعلی، (1391)، «پدرسالاری جدید، تاملاتی در باب تعامل دولت و شهروندان در قیام­های 2011 جهان عرب»، فصلنامه مطالعات راهبردی ،دوره 15، شماره55.
-­ عطایی، فرهاد و اعظم شیبانی،(1390)، «زمینه‌های همکاری و رقابت ایران وروسیه دراسیای ‌مرکزی در چارچوب ژئوپلیتیک»، دوفصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 4، شماره 8.
-­ عزتی، عزت­الله، (1390)، ژئواستراتژی، چاپ نهم، تهران: انتشارات سمت.
-­ قوام، عبدالعلی،(1389)،  اصول سیاست خارجی و سیاست بین­الملل، تهران: انتشارات سمت.
-­ نادری، عباس، (1388)، بررسی جامعه شناسانه نظام سیاسی عربستان سعودی، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 3، شماره 23.
-­ ولیقلی‌زاده، علی و یاشار زکی، (1388)، «بررسی وتحلیل جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران برای کشورهای CIS»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره 13.
-­ هالستی، کالوی یاکو، (1373)، مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمه بهرام مستقیمی ومسعود طارم‌سری، چاپ اول، تهران: وزارت امورخارجه.
 
ب- انگلیسی
-          Dwivedi,Roshan L, (2010), Fundamentals of Political Geography, Allhabad: Chaitanya Publishing House.
 
-           DeSalle, R & Yudell,M,(2012), “Welcome to the Genome:AUser's Guide to the Genetic Past, Present,and Future” ,American Museum of Natural History, Available at: http:// eu. wiley. com/ WileyCDA/WileyTitle/productCd-0471453315.html, Accessed on: 2016/ 11/ 20.
 
-           Dijkink, G, (1998), “Geopolitical Codes and Popular Representations”, GeoJournal, Vol. 46, No. 4.
 
-           Evans,Graham,Richard Newnham, (1998), The Penguin Dictionary of International Relations, London:Penguin Books.
 
-           Flint,C, (2006), Introduction to Geopolitics, Obingdon:Routledge press.
 
-           Flint, C., & Taylor, P. J, (2007), ”Political Geography :World - Economy, Nation - State and Locality”, Harlow: Pearson Education Limited.
 
-          ­ George, A. A, (1969), “The Operational Code: A Neglected Approach to the Study of Political Leaders and Decision-Making” ,International Studies Quarterly, Vol. 13, No. 2.
 
-           Gaddis, J. L, (1982), Startegies of Containment: A Critical Appraisal of Postwar American National Security Policy, New York:Oxford University Press.
 
-          Hermann, Charles in: Stuart Nagel, (1983), Encyclopedia of Policy Studies, New York: Dekker.
 
-          GHR (Genetic Home Reference), (2015), ”What is a Gene?”, Accessed on 9 November 2015, Available from:http://ghr.nlm.nih.gov/handbook/basics/gene.
 
-           Gause, F. Gergoy, (2002), “The Foreign Policy of Saudi Arabia”, In Raymond Hinnebusch and Anoushiravan Ehteshami.Ed.The Foreign Policies os Middle East States”, Iondon: Lynne Reiner Publishers.
 
-           Kissinger, H.A, (1979), The White House Years, London: Weidenfeld and Nicolson Press.
 
-          Kolossov, V, (2003), “High and Low Geopolitics: Images of Foreign Countries in Eyes of Russia Citizens”, Geopolitics, Vol.8, No.5.
 
-          Meijer, Roel and Paul Aarts, (2012), ”Saudi Arabia Between Conservatism,Accommodation and Reform”, Netherlands Institute of International Relations‘ Clingendael.
 
-          Nonneman, Gred, (2005), ”Determinants and Patterns of Saudi ForeignPolicy: “Omnibalancing” and “Relative Autonomy in Multiple Environments,”In Paul Arts & Gred Nonneman(eds), Saudi Arabia in the Balance:Political Economy,Society,Foreign Affairs,London:C.Hurst &CoPublishers.
 
-          Taylor, Peter, (2010), Political Geography:World-Economy, Nation-State, Locality, 6thedition, New York: Routledge.
 
-          Taylor, P. J, & Flint,C, (2000), ”Political Geography:World - economy, Nation - states and Locality”, (fourth editioned.), London: Pearson Education.
 
-          Taylor, P.J, (1993), Geopolitical World Orders”.InP.Taylor,J(Ed.), ”Political Geography of the Twentieth Centur, London: Balhaven Press.