نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشکده حقوق و علوم سیاسی

چکیده

آذربایجان از جمله کشورهای قفقاز جنوبی است که به دلیل ویژگی‌های خاص ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی برای ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. علی‌رغم وجود زمینه‌های متعدد همگرایی میان ایران و آذربایجان، بیشتر شاهد واگرایی میان دو کشور بوده‌ایم. پرسش این است که در فاصله زمانی 2000 تا 2016 چه عواملی بر واگرایی روابط ایران و آذربایجان مؤثر بوده است؟ فرضیه عبارت است از عمده عوامل موثر بر واگرایی روابط دو کشور را باید در قالب عوامل اقتصادی و امنیتی و سیاسی جست‌وجو کرد که توسط بازیگران منطقه‌ایی و فرامنطقه‌ایی به‌عنوان یک ابزار نفوذ جهت محدود کردن دامنه نفوذ ایران در منطقه و تهدید بر ضد ایران استفاده شده است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- ‌تحلیلی و بر اساس داده‌های معتبر اسنادی و آرشیوی درصدد است عوامل واگرایی روابط دو کشور را تجزیه‌وتحلیل کند تا نشانه‌های فرصت برای سیاست خارجی ایران را از درون این تهدیدات شناسایی کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Impact of Security and Economic Factors on divergence between Iran and Republic of Azerbaijan (2000-2016)

نویسندگان [English]

  • mitra Rah nejat 1
  • hassan kabiri 2

1 Allameh Tabataba'i University

2 law department

چکیده [English]

Azerbaijan, one of south Caucasus countries, is very important for Iran because of its geopolitics and geo-economics’ features. In spite of existence convergence background between both countries, we witness divergence between them. Main question: During 2000-2016 which factors impact on divergence between Iran and Azerbaijan? Main Hypothesis: It seems economy-security-military factors are main factors that impact on divergence between two countries that regional and Trans-regional actors use them as influence tools for restriction of Iran’s influence scope in the region and threat of Iran. This article use analytical – description methods base on new data so that propose opportunities for foreign policy of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Azerbaijan
  • divergence Factors
  • Israel
  • United states
الف- فارسی
- دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف، (1376)، نظریه‌های متعارص در روابط بین‌الملل، ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: قومس.
- قوام، سید عبدالعلی، (1389)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران: سمت.
- قاسمی،فرهاد، (1389)، اصول روابط بین‌الملل، تهران : میزان.
- کاظمی، احمد، (1386)، امنیت در قفقاز جنوبی، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
- ________، (1385)، پان‌ترکیسم و پان‌آذریسم، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
- مویر، ریچارد، (1379)،درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- میرطاهر، سید رضا وسپهریان، سهراب، (1381)، ویژگی‌های دریای خزر و نظام منطقه‌ای آن، تهران: سازمان عقیدتی‌سیاسی نیروی انتظامی.
- ملکی، عباس، (1383)، «دریای خزر و ضرورت‌های زیست‌محیطی: هماهنگی برای مقابله با مشکلات، مجموعه مقالات همایش بینالمللی آسیای مرکزی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- احمدی، حمید، (1388)، «ترکیه، پان‌ترکیسم و آسیای مرکزی»، مجله مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 2، شماره 2.
- ازغندی، علیرضا و آقا علیخانی، مهدی، (1391)، «بررسی عوامل واگرایی در روابط ایران و عربستان»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، شماره2.
- اعظمی، هادی و دیگران، (1396)، «اهداف حضور قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آذربایجان و تأثیر آن بر منافع ملی ایران»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره 2، شماره 17.
- زین‌العابدین، یوسف و زهرا صابر، (1392 )، «تحلیل زمینه‌های علایق ژئوپلتیک ایران و آذربایجان و ترکمنستان با استفاده از مدل سنجش ماتریس»، ژئوپلتیک، سال9، شماره 2.  
 - عابدی، عفیفه، (1394)، «اهداف ناتو در آذربایجان»، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره 52.
- عطایی، فرهاد، (1391)، «ایران و کشورهای قفقاز جنوبی»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 5، شماره 10 .
- کولایی، الهه، (1389)، «جمهوری اسلامی ایران و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 6، شماره 1.
-کولایی، الهه و اصولی، قاسم، (1391)، «چگونگی تغییر روابط امنیتی‌شده ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 5، شماره 10.
- متقی، افشین، (1394)، «تحلیل ژئوپلیتیکی موانع شکل‌گیری هم‌گرایی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 8، شماره 1.
- مرادی، منوچهر، (1386)، «حضور ناتو در قفقاز جنوبی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال 16، دوره 4، شماره 59، پاییز.
- نادرپور، بابک، (1382)، «رقابت ایران و ایالات متحده در منطقه خزر»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 10، شماره اول، شماره پیاپی 33.
- رشد 70درصدی روابط تجاری ایران و جمهوری اذربایجان، برگرفته از سایت اقتصاد آنلاین:
- پاسخ به معمای رژیم حقوقی خزر، ( 96/9/ 14)، برگرفته از سایت دنیای اقتصاد:
< http://donya-e-eqtesad.com >
- تحلیلی بر نفوذ داعش در آذربایجان و تهدیدات امنیتی برای ایران (1394)، برگرفته از سایت خبری‌تحلیلی حقایق قفقاز، مهر:
- پیوستن 900 شهروند اذربایجان به داعش (1396)، برگرفته از سایت خبری‌تحلیلی عصر ایران، 2مهر:
< http://www.asriran.com/fa/news/561929/ >
- علت عدم اعلان کمک ایران به آذربایجان در مسئله قره‌باغ چه بود؟، ( 17/01/1395)، برگرفته از خبرگزاری رجانیوز:
- منافع آمریکا در قفقاز و تأثیر آن بر روابط ایران با جمهوری های قفقاز جنوبی، برگرفته از سایت:
 
- پیامدهای اهداف رژیم اشغالگر قدس در منطقه قفقاز جنوبی، (5/7/95)، برگرفته از سایت خبرگزاری ایرنا:
                                                                                                                           
 
ب- انگلیسی
 
- Alexander Murinson, (2014), “Ties between Israel and Azerbaijan”, MIDEAST Security and Policy Studies I.
- Najafizadeh. M, (2013), “Ethnic Conflict and Forced Displacement: Narratives of Azeri ID Pand Refuge Women from the Nagorno-Kharabakh War”, Journal of International Womens Studies, Vol.14, No. 1.
- Pyadushkin, Maxim, (2004), arming the Caucasus: Moscow’s accidental Legacy, London, Safer world/TSAST.
- Zimnitskaya, Hanna, (2011), “James Von Geldern. Is the Caspian Sea a sea; and why does it matter? “”, Jornal of Eurasian Studies2.
-          “Azerbaijan Population 2015”, World Population Review (2015)
-           “Bilateral Relations with the Islamic Republic of Iran”, Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Armenia (2012),
-          “Netanyahu Pays Visit to Strategically Positioned Azerbaijan”, FrontPage Mag, December 16, 2016,
< http://mfa.am/en/country-by-country/ir, Accessed on: 24/5/ 2014>
< http://worldpopulationreview.com/countries/azerbaijan-population, (Accessed on: 26/12/2015).>
< http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav052202.shtml>
< https://azertag.az/en/xeber/86467 >
< https://www.azernews.az/business/111583.html>
< https://www.azernews.az/business/115744.html >
< https://www.haaretz.com › Israel News >
<htpp://www.eurasianet.org/departments/insight/articles /pp123007.shtml>
 
-          Allnutt,  Luke, "“Iran/Azerbaijan: Faith, Oil, and Power Threaten Historic Brotherhood, Eurasia Net”, 15/03/2008
-          Azerbaijan GDP Annual Growth Rate, 2001-2017.
-           Azerbaijan, Israel discuss agricultural cooperation.18 April 2012
-          Azerbaijan, Israel discuss cooperation in Agriculture. 5 July 2017
-          Azerbaijan, Israel discuss prospects for agrarian cooperation. 06.12.2013
-          Azerbaijan’s strategic relations with the United State. 10 April 2014
-          Chkhikvadze, Vano, “The South Caucasus and the EU – Different Paths for Each Country”, European Union, November 18, 2016,
-          Cohen, Ariel. (2002) “Iran’s Intention on Caspian Issue Remain Unclear Following Azerbaijan Leaders visit Iran’s”
-Ibrahimov, Rovshanو (2014), U.S. – Azerbaijan Relations: A View from Baku, Washington: Rethink Paper.
-          Israel to help Azerbaijan grow own crops. 17 April 2017
-          Nichol, Jim, “Armenia, Azerbaijan, and Georgia: Political Development and Implication for U.S Intrests”, Congressional Research Service Reports,
-          OEC, Azerbaijan.
-          Ravid, Barak,"Netanyahu: Iran Nuclear Deal Endangers Israel. We Will Defend Ourselves", November 24.2013
-          Relation with Armenia, 30 Nov. 2016
-          Sattarov, Des Orkhan. “Military Co Operation between Israel and Azerbaijan: Challenging implications of the changing regional context”. 2 February 2017