نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

دوتابعیتی‌ها از مباحثی است که سال‌ها به مسئله‌ای بعضا چالش برانگیز در جمهوری اسلامی ایران مبدل شده است. در این پژوهش با روش کیفی و با تکیه بر اصل مسئولیت دولت‌ها تلاش می‌شود ارزیابی آسیب‌شناسانه رویکردهای موجود در قبال ایرانیان دوتابعیتی تبیین گردد. پرسش اصلی آن است که «رویکردهای موجود نسبت به ایرانیان دوتابعیتی کدامند و مسئولیت دولت‌ها در قبال‌ آنها چیست؟» فرضیه اصلی این است که غالب شدن دیدگاه‌‌ صرفا تهدیدمحور و یا فرصت‌محور طی چند دهه اخیر در میان دولت‌ها بجای تدوین سیاست‌های میانه‌رو در کنار پیچیده‌تر ساختن مسئله ایرانیان دو تابعیتی و حتی فاصله گرفتن بیشتر ایرانیان خارج از کشور، هزینه‌های بسیاری را برای منافع ملی ایران رقم زده است. در ادامه، این امر مورد بررسی قرار می‌گیرد که با توجه به مسئولیت دولت‌ها در اموری همچون پیگیری و حفظ حقوق اتباعشان در داخل و خارج از کشور، فراهم‌سازی زمینه‌های لازم جهت فعالیت اجتماعی و اقتصادی تمامی اتباع ایرانی و ... ایجاد تعادل میان دیدگاه منفی و مثبت مسئولان از یک سو و ایجاد جاذبه‌های اعتمادساز در میان دو تابعیتی‌ها از سوی دیگر می‌تواند زمینه‌ساز الگوی بهینه حل و فصل معضل ایرانیان دوتابعیتی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Existing Approaches Towards Iranians with Dual Citizenship and the State's Responsibility Towards Them

نویسندگان [English]

  • Mahsa Shah Mohammadi 1
  • Mojtaba Maghsodi 2
  • Mohammad Ali Khosravi 3
  • Nader Houshmandyar 3

1 Ph.D Student, Public Policy, Department of Political Sciences, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

2 Associate Professor, Department of Political Sciences, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

3 Assistant Professor, Department of Political Sciences, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction
The term dual citizen or dual national refers to an individual who is legally recognized by two countries at the same time. Dual citizenship has been a challenging issue in the Islamic Republic of Iran for many years. The current study aimed to evaluate the existing approaches towards Iranians with dual citizenship, focusing on the principle of state responsibility. Key issues in this context include the implementation of laws concerning Iranian nationals, moral responsibility for providing compensation, fostering hope and preventing feelings of discrimination, building capacity, and looking for international capacities. Additionally, using the experiences of other countries is crucial in fulfilling the state responsibilities towards Iranians abroad and those with dual citizenship.
In this respect, the research sought to answer the following questions: What are the existing approaches towards Iranian dual nationals? And what is the state responsibility towards them? The study is based on the hypothesis that the predominance of either a purely threatoriented or purely opportunityoriented perspective over the past few decades, rather than formulating moderate policies that capitalize on opportunities while minimizing threats, has not only complicated the issue of Iranian dual nationals but has also alienated Iranians abroad from their homeland. This has resulted in significant costs to the national interests of the Islamic Republic of Iran, both domestically and globally.
Literature Review
In his Persianlanguage book titled Citizenship and Dual Citizenship From the Perspective of International Law and Iranian Judicial Procedure (2018), Farahdoost examines the Iranian legal system, particularly its jurisdiction on these issues, and assesses the similarities and differences between international law and Iranian judicial procedure in this respect.
 
Similarly, Boll (2007), in Multiple Nationality and International Law, adopts a political perspective and provides a comprehensive review of governmental practices about dual citizenship in more than 75 countries, including Iran.
Materials and Methods
While classical approaches to the concepts of citizenship and dual citizenship are based on a hard perspective, the current research adopted an innovative qualitative approach to explore the evolution of major conceptions about citizenship and dual citizenship. To collect the data, the study relied on library resources, including relevant books, articles, and laws. Concerning the theoretical framework, the analysis utilized the concept of state responsibility to provide the necessary groundwork for evaluating the evolution of citizenship and dual citizenship. Concerned with the role of states as the main decisionmakers in both domestic and foreign arenas, the state responsibility encompasses safeguarding national interests and protecting citizens both at home and abroad.
Results and Discussion
An estimated five to eight million Iranians live abroad, with some holding dual citizenship. At the beginning of the Islamic Revolution of Iran or during the Iran–Iraq War, a group of Iranians emigrated to avoid military service or to secure better education and future prospects for their children. In recent decades, most of them have obtained the citizenship of another country. They significantly differ from those who left Iran for political reasons and obtained citizenship in another country. It is not justified to ban all these individuals from participating in Iran’s political, economic, social, and cultural activities simply due to their dual citizenship.
In this respect, there are three perspectives on Iranian dual nationals. First, some believe that dual nationals represent an opportunity rather than a threat to the country. They argue that these individuals should be leveraged for the nation’s benefit. The state must understand their unique conditions and pave the way for using their capacities. In fact, immigration and dual citizenship are common in the age of globalization. The state is obliged to create a favorable economic situation for everyone.
When the situation is far from favorable, dual citizenship should not be criticized for economic reasons. Moreover, when the state fails to fulfill its responsibility to create competitiveness among talents, criticizing Iranian dual nationals is unjustified. Some individuals have become dual citizens simply because they were born outside of Iran, and this should not be viewed negatively. The second perspective views dual citizenship as a threat to the country, emphasizing that citizenship and political loyalty to the government are inseparable. According to the Constitution of the Islamic Republic of Iran, no one has the right to dual citizenship.
They argue that it is very difficult for a person to fulfill their duties to two states simultaneously. Adopting a middle stance, the third perspective criticizes the lack of comprehensive and integrated policies, which has resulted in underutilization of the human and financial capital of Iranians abroad. It calls for the development of a systematic and sustainable strategy to create and maintain social capital.
Considering the high level of human capital and the educated population in Iran, it is natural for them to seek job opportunities abroad if enough opportunities are not created at home. Iran’s low ranking in competitiveness, as well as in social and political opportunities, contributes to the phenomenon of dual citizenship.
Conclusion
As highlighted by the third perspective, it is the state’s responsibility to pursue and protect the rights of its citizens both domestically and internationally. It is thus essential to create the necessary groundwork for the social and economic engagement of all Iranian dual nationals. This involves building capacity for training skilled and efficient work force, minimizing threats, and increasing opportunities in the international arena. Balancing the negative and positive views of officials, fostering trust between the government and dual nationals, and learning from the experiences of other countries can provide a solid foundation for coherent and effective policymaking.
This approach can help develop an optimal model for addressing the challenges faced by Iranian dual nationals and leveraging their potential to secure national interests.
The initial steps toward this goal include issuing national identity cards to Iranians abroad regardless of their dual citizenship status, establishing electronic systems to answer their inquiries, and developing an automated system to inform and reassure those planning to visit Iran. A crucial step is dispelling the perception among dual nationals that they might be detained if they travel to Iran and used as political leverage against Western countries. Additionally, formulating a strategic and comprehensive policy to address the issues faced by dual nationals represents a key final step in achieving this objective. These measures will help fulfill the state’s responsibilities toward its dual nationals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nationality
  • Dual Citizenship
  • Emigration
  • Iranian Diaspora
  • State Responsibility
  • آل‌کجباف، حسین، (1393)، تابعیت در ایران و سایر کشورها، چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل.
  • ارفع‌نیا، بهشید، (1395)، حقوق بین‌الملل خصوصی: تابعیت، اقامتگاه، وضع بیگانگان، تهران: انتشارات بهتاب.
  • الهویی نظری، حمید و کورکی نژاد قرایی، مجید، (1395)، «ضرورت‌های حقوقی داخلی و بین‌المللی اصلاح برخی مواد قانون مدنی در خصوص تابعیت زنان»، مطالعات حقوق عمومی، دوره 46، شماره 2، https://doi.org/10.22059/jplsq.2016.58198.
  • توسلی نائینی، منوچهر و پورمراد، رویا، (1396)، «اصل وحدت تابعیت زوجین در حقوق ایران، بریتانیا و کنوانسیون‌های بین‌المللی»، پژوهش حقوق خصوصی، سال ششم، شماره 20، https://doi.org/10.22054/jplr.2017.7837.
  • جهانگیری، علیرضا، کرمی، سمیه و امیری، علی، (1394)، حقوق و تکالیف شهروندان با تابعیت مضاعف، تهران: نشر فکرسازان.
  • حاج حسینی، حسین، (1385)، «سیری در نظریه‌های مهاجرت»، فصلنامه راهبرد، دوره چهاردهم، شماره 3.
  • حاج یوسفی، امیر محمد و بهمرد، سمیه، (1385)، «چرایی مهاجرت نخبگان از ایران پس از پایان جنگ تحمیلی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره یک، شماره 4.
  • حاجی‌عزیزی، بیژن و عزیزی، ستار، (1390)، تابعیت در حقوق ایران و بین‌الملل، همدان: چاپ دانشگاه بوعلی سینا.
  • حسینی، سید احمد، کمالی، محبوبه و عبدلی، مهران، (1396)، «آثار تابعیت مضاعف و راه‌های پیشگیری از آن»، فصلنامه دانش انتظامی سمنان، سال هفتم، شماره 23.
  • رستمی نژاد، امید، (1395)، تابعیت مضاعف در حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: انتشارات جاودانه.
  • رصدخانه مهاجرت ایران، (1399)، سالنامه مهاجرتی ایران، پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف، تهران: دانش بنیان فناور.
  • رصد خانه مهاجرت ایران، (1400)، سالنامه مهاجرتی ایران، پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف، تهران: دانش‌بنیان فناور .
  • رصدخانه مهاجرت ایران، (1401)، سالنامه مهاجرتی ایران، تهران: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف.
  • عزیزی، آریا، (1398)، تابعیت مضاعف، تهران: قانون یار.
  • زونیس، مارتین، (1387)، روانشناسی نخبگان سیاسی ایران، ترجمه پرویز صالحی، سلیمان امین‌زاده و زهرا لبادی، تهران: انتشارات چاپخش.
  • فرحدوست، محمد صادق، (1398)، تابعیت و تابعیت مضاعف از منظر حقوق بین‌الملل و رویه قضایی، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
  • قربانی، سید ایمان و شیری، طهمورث، (1400)، «محرومیت نسبی و ظرفیت‌سازی برای بحران اجتماعی: مطالعه موردی حوادث 1396»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال سیزدهم، شماره 51 .
  • گودرزی، مرتضی، توکلی، احمد و پورعزت، علی‌اصغر، (1398)، «رویکردی میان‌رشته‌ای به مسئولیت مدنی دولت در خط‌مشی‌گذاری عمومی»، فصلنامه علمی راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال هشتم، شماره 33.
  • مرندی، الهه و مظفری سیبنی، خدیجه، (1399)، «نظام حقوقی حاکم بر استخدام و به‌کارگیری دارندگان تابعیت مضاعف در ایران»، فصلنامه حقوق اداری، دوره هفتم، شماره 23.
  • مقصودی، مجتبی، (1401)، «آسیب‌شناسی سیاستگذاری مرتبط با مهاجران افغانستانی در ایران»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره هشتم، شماره2،

https://doi.org10.22059/JPPOLICY.2022.87951.

  • مقصودی، مجتبی، (1401)، «مهاجرت و مرزهای بشردوستانه، نقض حقوق بشر به نام حقوق بشر در اتحادیه اروپا»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره نوزدهم، شماره 1،

 https://doi.org10.22034/ISJ.2022.361225.1903.

  • وحید، مجید، (1390)، «بسترهای کارامدسازی طرح‌های بزرگ دولتی»، فصلنامه سیاست، دوره 41، شماره 4.
  • یزدانیان، حمید، (1398)، راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در اداره امور ایرانیان خارج از کشور، تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  • سرمایه ایرانیان خارج از کشور ۲۴ هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود، تاریخ مراجعه‌ به سایت ۱۱ مرداد ۱۳۹۷:

https://www.mehrnews.com/news/4364101.

References

  • Boll, A. M, (2007), Multiple Nationality and International Law, Leiden, Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
  • Faist, Thomas & Jürgen Gerdes, (2008), “Dual Citizenship in an Age of Mobility”, Washington, DC: Migration Policy Institute.
  • Forcese, C, (2006), “The Capacity to Protect: Diplomatic Protection of Dual Nationals in the 'War on Terror”, European Journal of International Law, 17(2), 369394.
  • Harpaz, Y, (2019), Citizenship 2.0: Dual Nationality as a Global Asset, Oxford: Princeton University Press.
  • Herzog, Ben, (2010), “Chapter 4 Dual Citizenship and the Revocation of Citizenship”, Research in Political Sociology, Vol. 18, No. 87106. Doi: 10.1108/S08959935(2010)0000018008.
  • Martin, D. A., & Hailbronner, K, (2003), Rights and Duties of Dual Nationals: Evolution and Prospects, The Hague: Kluwer Law International Publisher: BRILL.
  • Mazzolari, F, (2005), “Determinants of Naturalization: The Role of Dual Citizenship Laws”, University of California, San Diego: Center for Comparative Immigration Studies.
  • Melissen, J. (Ed.), (2005), The New Public Diplomacy Soft Power in International Relations (1st ed.), Netherlands: Netherlands Institute of International Relations, Clingendael.
  • Spiro, Peter, (1997), “Dual Nationality and the Meaning of Citizenship”, Emory Law Journal, 46(4): 14111485.
  • Spiro, P. J, (2016), At Home in two Countries: The Past and Future of Dual Citizenship, NYU Press, http://www.jstor.org/stable/j.ctt1803zs2, DOI:10.18574/nyu/9780814785829.001.0001.
  • Vonk, Olivier, (2012), Dual Nationality in the European Union: A Study on Changing Norms in public and Private International Law and in the Municipal Laws of Four EU Member States,  Publisher: Martinus Nijhoff Publishers.
  • United Nations, (1998), Recommendations on Statistics of International Migration, Revision 1 (58), Publisher: United Nations.
  • International Instruments, Volume 1, (2007), UNHCR, Refugees and Asylum, Statelessness, Internally Displaced Persons, Migrants, Human Rights, Publisher: United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Geneva, Switzerland.
  • Unhcr (2007), Collection OfInternational Instrumentsand Legal TextsConcerning Refugeesand Others of Concernto UNHCR, Geneva, Switzerland: Published by the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). https:// www. Unhcr. org/ ie/ Media/ InternationalInstrumentsVolume1UnhcrRefugeesandAsylumStatelessnessInternally.