نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار علوم سیاسی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار علوم سیاسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4 استادیار علوم سیاسی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

اعتراضات اجتماعی متعدد دهه اخیر در کشور ما بیانگر وجود مشکلاتی حل نشده در جامعه است. مشکلاتی که می‌توان آنرا از علل هیستریک شدن سوژه ایرانی دانست. پرسش این است که چرا طی دهه اخیر، سوژه ایرانی هیستریک شده و اعتراضش را به شکل عملی نشان می‌دهد. این مقاله بر اساس نظریات لاکان و با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی این پرسش می‌پردازد. وی با انتساب عاملیت، به ناخودآگاه بجای اگو سوژه را دارای ابعادی فراتر از فرد انسانی می‌داند. البته نظریات لاکان صرفا تکنیک‌های روانکاوی نیست، بلکه او با طرح مفهوم فانتزی و واقعیت آنامورفیک، نظریاتش را در حوزه اجتماع تا سطح مباحث هستی‌شناسی ارتقا می‌دهد. لاکان به دلیل نفی مفهوم ماهیت باورانه از سوژه بشری، بر رابطه آمال فردی و اهداف اجتماعی پرتو تازه‌ای می‌افکند. نتیجه این بررسی این است که به دلیل نارسایی‌های مشهود اقتصادی و اجتماعی دهه اخیر، فانتزی ایدئولوژیک بعد از انقلاب کارکرد خود را از دست داده و دیگر سوژه ایرانی را اقناع نمی‌سازد. از این‌رو سوژه ایرانی به‌جای رفتار وفق گفتمان ارباب، آنرا به چالش کشیده و خود در صدد ساختن فانتزی جدید می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Exploration of the Iranian Subject’s Hystericization in Recent Decades: A Lacanian Approach

نویسندگان [English]

  • Mohsen Barghi 1
  • Amir masoud Shahramina 2
  • Fariborz Moharamkhani 3
  • Seyed Gholam REza DavazdahEmami 4

1 Ph.D Student, Political Sciences, Isfahan University, Isfahan, Iran

2 Associate Professor, Political Sciences, Faculty of Administration Sciences and Economics, Isfahan University, Isfahan, Iran

3 Associate Professor, Political Sciences, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran

4 Assistant Professor, Political Sciences, Faculty of Administration Sciences and Economics, Isfahan University, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Introduction
The numerous social protests in Iran over recent decades indicate underlying societal issues. As a descriptive–analytical inquiry, the present study relied on Lacanian theory to address the question as to why the Iranian subject has become hysterical, expressing discontent through active protests in the past decade. Lacan attributes agency to the unconscious rather than the ego, suggesting that the subject extends beyond mere human dimensions. His theories are not merely considered as psychoanalytic techniques; instead, Lacan theorizes at an ontological level by introducing concepts such as fantasy and anamorphic reality. Rejecting the essentialist conception of human subjectivity, Lacanian theory offers fresh insights into the relationship between individual desires and social goals.
Materials and Methods
The present study adopted a descriptive–analytical method which depicts the existing reality as well as describes and explains its underlying reasons, dealing with the rational and dimensions of the research topic. During the descriptive phase, a theoretical framework was formulated to provide a robust base of argumentation in order to explain the underlying reasons. In the analytical phase, empirical details concerning the problem of the study were juxtaposed with general theoretical propositions to draw conclusions. The descriptive–analytical method is characterized by the researcher’s non-interference in the situation, conditions, or roles of variables; rather, they merely observe and describe what exists without manipulating or controlling other factors.
Results and Discussion
Lacan’s conceptual framework elucidates that a new Iranian subject was constructed following the 1979 Islamic Revolution. The divine Shia nation and ancient Iranian elements represented inherent gaps in the constitutive elements of the new subjectivity. The transformed nature of the ideological-cum-fantasy structure in Iranian society sought to conceal the gap, which was to be solidified by promoting divine sovereignty over the people. Maintaining this fantasy required a cause of desire, which is termed here as Object-A. The Iraq–Iran War in the 80s, the nuclearization project in the 2000s and the defense of holy shrines after 2010 served the role of Object-A. However, the reforms of the 90s failed to introduce Object-A, which is regarded as a symptom of fantasy. Upon the ascent of the tenth Iranian government in the 2000s, the government’s failure in the economic realm, coupled with specific cultural and political events, eroded the capability of the said fantasy in satisfying and persuading the people. As the fantasy weakened, the symbolic–social domain was rendered invalid, revealing an apparent gap between the real and symbolic and thus hystericizing the Iranian subject.
Conclusion
The analysis showed that noticeable economic and social deficiencies have render the ideological fantasy as dysfunctional after the Revolution, thus not satisfying the Iranian subject anymore. As a result, the Iranian subject challenges the Master’s discourse—rather than conforming to it—actively striving to construct a new fantasy. The Islamic Revolution, as the quilting point or the point de capiton in Lacan’s terminology, has been significantly compromised due to profound economic and social challenges of Iranian society. This damage stems from a gap in the Iranian subject which in turn results from the weakened dominant ideological–symbolic fantasy. This vulnerability is particularly pronounced among the youth of the 2000s, who—lacking a suitable model to ignore some of their jouissance—are driven more by the pursuit of pleasure than by reality. The norm-breaking behavior among the youth can be seen as a consequence of this phenomenon. The power structure in Iran had better rearticulate and present a model appropriate for the emerging conditions, instead of relying on coercive measures. The failure of Iran’s guidance patrol (Gasht-e Ershad) serves as a prominent example in this context. By examining the series of post-2010 events (from protests against financial institutions to the protests following the death of Mahsa Amini), it appears that the Iranian subject has profoundly questioned the prevailing fantasy, thus being hystericized in Lacanian terms. To stop this trend necessitates reformulating and presenting an appropriate fantasy to appease the subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Subject
  • Lacan
  • Fantasy
  • Hysterical
- استاوراکاکیس، یانیس، (۱۳۹۲)، لاکان و امر سیاسی، ترجمه محمد علی جعفری، نشر ققنوس.
- بروس، فینک، (۱۳۹۷)، سوژه لکانی بین زبان و ژوئیسانس، ترجمه محمد علی جعفری، تهران: نشر ققنوس.
- تربتی، سروناز، (۱۳۹۶)، «برساخت فانتزی و تحلیل سوژه هیستریک درگفتمان فیسبوک با تاکید بر ابژه نگاه خیره»، شناخت، شماره ۷۷.
- ژیژک، اسلاوی، (۱۳۹۵)، لاکان به روایت ژیژک، ترجمه فتاح محمدی، تهران: نشر هزاره سوم.
- سردارنیا، خلیل‌اله و البرزی، هنگامه، (۱۴۰۱)، «تحلیل اعتراضات صنفی – اجتماعی اخیر در ایران (۱۳۹۶-۱۴۰۰) از منظر سیاست خیابان»، فصلنامه علمی پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره ۱۱، شماره ۴۴.
- سهرابی، مه سیما؛ تاجیک؛ محمدرضا و میراحمدی، منصور، (۱۴۰۰)، «روان‌کاوی سیاسی و گفتمان: گزاره‌های تروماتیک و سوژه‌های هیستریک در گفتمان نواصلاح‌طلبی (۱۳۹۲ – ۱۳۹۸)»، پژوهش‌های سیاست نظری، دوره ۱۵، شماره ۲۹.
- خدابخشی، لیلا؛ خالدی، احسان و آسوده، رضا، (۱۳۹۷)، «مقایسه شاخص‌های عملکرد اقتصادی دولت ایران در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد با حسن روحانی»، فصلنامه راهبرد سیاست، دوره ۲ شماره ۷.
- جودی بهنام و یگانه، محمد، (۱۴۰۰)، «معرفی و نقد دموکراسی و جنبش‌های اجتماعی: نقد کتاب می‌توان دموکراسی را نجات داد؟ مشارکت، شورا و جنبش‌های اجتماعی»، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شماره ۹۴.
_ چراغی، حسین؛ مقصودی، مجتبی و نظری، علی اشرف، (۱۴۰۰)، «رویکرد جنبش‌های اجتماعی و سندیکاهای کارگری پس از انقلاب اسلامی ایران»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، شماره ۴۱.
- حسین پور، روح اله و رشیدی، احمد، (۱۴۰۰)، «اعتراضات دی ماه ۹۶ از منظر تئوری جامعه شبکه‌ای»، فصلنامه علمی پژوهش‌های راهبردی سیاست، دور ۱۰، شماره ۳۹.
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی (۱۳۹۶ )، کد موضوعی : ۲۲۰.
-  نیکونهاد، ایوب و فتحی، محمدجواد، (۱۳۹۹)، «بررسی کارکردها و تأثیرات رسانه‌های نوین بر معنا و کنش جنبش‌های اجتماعی جدید»، جامعه فرهنگ و رسانه، شماره ۳۶.
- نوروزپور، مرتضی، (۱۳۹۸)، «تحلیل اعتراض‌های سیاسی دی‌ماه ۱۳۹۶»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره ۵۶.
- هومر شون، (۱۳۹۸)، ژاک لاکان، ترجمه محمد علی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهائی، تهران: نشر ققنوس.
References
-Abrahamian, E, (1989), Radical Islam: The Iranian Mojahedin, London: I.B. Tauris & Co Ltd.
- Abrahamian, E, (2008), A History of Modern Iran, New York: Cambridge University Press.
- Arjomand, S.A, (1988), The Turban for the Crown: The Islamic Revolution in Iran, New York and Oxford: Oxford University Press.
- Arjomand, S.A, (2003), “Shi’ite Islam and the Revolution in Iran, In: Turner, B. S. ed. Critical Concepts in Sociology: Islam”, State and Politics, Volume II, London and New York: Routledge, pp. 348–367.
- Ansari, A.M. Ed, (2013), Perceptions of Iran: History, Myths and Nationalism from Medieval Persia to the Islamic Republic. London and New York: I.B. Tauris & Co Ltd.
- Ansari, A. M. Ed, (2016), Iran’s Constitutional Revolution of 1906 and Narratives of the Enlightenment, Chicago: University of Chicago Press.
- Bakhash, S, (1985), The Reign of the Ayatollahs: Iran and the Islamic Revolution, London: Unwin Paperbacks.
-Cleveland, W.L & Bunton, M, (2009), A History of the Modern Middle East, 4th Ed, Cambridge and Oxford: Westview Press.
- Evans, D, (2006), An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, London and New York: Routledge.
 - Glynos, Jason & Stavrakakis, Yannis, (2008), Lacan and Political Subjectivity: Fantasy and Enjoyment in Psychonalysis and Political Theory, www.pahgrave-hournals.com/sub.
- Gerner, DJ, (2000), Understanding the Contemporary Middle East, Colorado and London: Lynne Rienner Publishers.
- Hiro, D, (1985), Iran under the Ayatollahs, London: Routledge & Kegan Paul plc.
- Jahanbegloo, R, (2013), Democracy in Iran, London and New York: Palgrave MacMillan.
- Katouzian, H, (2003), Iranian History and Politics: The Dialectic of State and Society, London and New York: Routledge Curzon.
- Keddie, N. R, (2004) , Iranian Revolutions in Comparative Perspective. In: Hourani, A. et al., Ed. The Modern Middle East, 2nd ed, London and New York: I.B, Tauris & Co Ltd, pp. 615–638. 
- Keddie, N.R, (2006), Modern Iran: Roots and Results of Revolution, London and New Haven: Yale University Press.
- Lacan, Jacques, (1977), The Agency of the Letter in the Unconscious, or ReasonSince Freud, Ecrits: A Selection, (Alan Sheridan, Trans.), London: Tavistock.
- Lacan, Jacques, (1978), On Psychoanalytic Discourse, (J.W. Stone, and Trans.), Published in the Bilingual Work, Lacan in Italia. Pp. 32-35
- Lacan, J, (1994), The Four Fundamental Concepts of Psycho-analysis. London and New York: Penguin Books Ltd.
- Lacan, J, (2013), The Triumph of Religion, Cambridge and Malden: Polity Press.
- Lacan, J, (1969-1970/1992), O Seminário livro 17, o avesso da psicanálise, Rio de Janeiro: Jorge Zahar.
- Lacan, J, (1965-66), Seminar XII, Crucial Problems for Psychoanalysis, trans. Cormac Gallagher, Unpublished Manuscript.
- Oliver, Bert, (2004), “Lacans Subject: The Imaginary, Language, the Real and Philosophy”, South Africa Journal of Philosophy, Vol. 23.
- Owen, R, (1992), State, Power and Politics in the Making of the Modern Middle East, London and New York: Routledge.
- Rajbar, Simon, (2018), “Iran as a Symptom: A Psychoanalytic Critique of the Ideological Structure in the Islamic Republic”, Cardiff University.
- Roy, O, (2004), The Crisis of Religious Legitimacy in Iran, In: Hourani, A. H, et al. Ed, The Modern Middle East, 2nd ed. London and New York: I.B, Tauris & Co Ltd.
- Zwart, Hub, (2022), “Lacan’s Dialectics of Knowledge Production: The Four Discourses as a Detour to Hegel”, Foundations of Science https://doi.org/10.1007/s10699-022-09832-6.
-  Žižek , S, (1987), Why Lacan is not a Post-structuralist? Newsletter of the Freudian Field.
- Žižek, S, )2008(, The Sublime Object of Ideology,  London and New York: Verso.