نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه خوارزمی

چکیده

ایران و عربستان سعودی با توجه به مختصات ژئوپلیتیکو ویژگی های جغرافیایی خود، دو
کشور مهم و تعیینکننده در منطقه بهشمار میآیند. این دو کشور، تقریباً از دهه 1950 به این سو،
یکدیگر را به عنوان یک رقیب در نظر گرفتهاند. تنش و ناسازواری میان این دو کشور، پس از
پهلوی دوم شکل جدیتری گرفت و به دلیل متقارن بودن حوزه های نفوذ این دو کشور در منطقه،
ایران و عربستان سطح پیوستهای از تنش را میان خود تجربه کرده اند . رقابت ایران و عربستان،
زمینهی گستردهای را دربرمیگیرد. این زمینه ی رقابت در کنار شماری از عوامل مادی و معنوی
سبب بروز تنش و تیرگی در روابط تهران - ریاض شده است. ایران، بهویژه پس از رخداد انقلاب
اسلامی در پی نفوذ در میان کشورهای مسلمان منطقه است و به دلیل خاستگاه ایدئولوژیک شیعی
خود با ایدئولوژی وهابیت عربستان ناهمسازی دارد. از این گذشته، پیوستگی های ژئوپلیتیک و
رقابت در منطقه بر پایه کسب قدرت و هژمونی نیز بر رویارویی این دو کشور افزوده است .
پژوهش حاضر، از لحاظ روششناسی توصیفی- تحلیلی است و برپایهی نظریهی سازهانگاری می
کوشد تا به واکاوی مهمترین دلایل ناسازواری در روابط میان ایران و عربستان بپردازد . بر پایه
مشترک در « هویت » و « انگاره » ،« هنجار » نتایج این تحقیق، به نظر میرسد که فقدان سه شاخص
میان ایران و عربستان، در کنار رقابت و قدرت بر بنیاد ژئوپلیتیک، از عوامل مهم ایجاد تنش در
روابط تهران - ریاض به شمار میرود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Conflicts in the Relations of Iran and Saudi Arabia from the Perspective of Constructivism Theory

نویسنده [English]

  • Afshin Mottaghi

چکیده [English]

Regarding the geopolitical position and geographical features, Iran and
Saudi Arabia can be considered as two important states in the region. From the
early 1950s, the two started rivalries in the Persian Gulf region. Tension and
conflict between the two countries rose, in the second Phalavi era, and because
of the symmetry of the sphere of influence of the two, continuous level of tension
between Iran and Saudi Arabia have been experienced. This rivalry, along with
a number of material and ideological factors strained relations between Tehran
and Riyadh. Iran, especially after the Islamic Revolution has influence among
Muslim countries in the region, and the Shiite ideological orientation challenged
Saudi Wahhabi ideology. Furthermore, ethnic ties and geopolitical competition
in the region, with regard to the power and hegemonic matters, has increased
tension between the two countries. This study, with analytical methodology is
orchestrated according to the theory of Constructivism and attempts to examine
the main causes of conflict in relations between Iran and Saudi Arabia. Results
shows that the absence of common three concepts of "normativity", "images"
and "identity" between Iran and Saudi Arabia, in addition to geopolitical-based
competitions are a significant causes of tention in relations between Tehran and
Riyadh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Saudi Arabia
  • Constructivism Theory
  • normativity
  • Images
  • Identity
 
- آقایی، سید داوود، ( 1368 )، سیاست و حکومت در عربستان سعودی ، تهران، نشر کتاب سیاسی.
روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان » ،( - آقایی، سید داوود، احمدیان، حسن، ( 1389
. فصلنامهی سیاست، دورهی 40 ، شمارهی 3 ،« سعودی؛ چالشهای بنیادین و امکانات پیش رو
- احمدی، حمید ، ( 138 )، روابط ایران و عربستان در سده بیستم ، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
،« واگراییها و همگرایی ها در روابط ایران و عربستان » ،( - اخوان کاظمی، بهرام، ( 1379
. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفتم، شماره 2
،« واکاوی بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه » ،( - اسدی، علی، غلامی، طهمورث، ( 1390
. مجله سیاسی- اقتصادی، شماره 283
- اسلامی ندوشن، محمدعلی، ( 1381 )، فرهنگ و شبه فرهنگ، تهران، نشر یزدان.
- آشتی، نصرت الله، ( 1391 )، ساختار حکومت عربستان سعودی ، انتشارات وزارت امور
خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
- بحرانی، مرتضی، ( 1381 )، جنبشهای سیاسی- اجتماعی بحرین، تهران، مؤسسه ی مطالعات اندیشهسازان نور.
،« تعاملات سیاسی ایران- عربستان پس از یازدهم سپتامبر » ،( - برزگر، کیهان، ( 1382
. فصلنامهی راهبرد، بهار 1382 ، شمارهی 1
.1391/9/ - روزنامهی جمهوری اسلامی ایران، 28
رقابت های منطقه ای ایران و عربستان و موازنه ی نیروها در » ،( - شجاع، مرتضی، ( 1388
. اطلاعات سیاسی  اقتصادی، شمارهی 239 تا 240 ،« خاورمیانه
مجله علمی ،« نقد و ارزیابی نظریهی سازهانگاری » ،( - شفیعی، نوذر، رضایی، فاطمه، ( 1391
تخصصی پژوهشهای سیاسی، سال اول، شماره چهارم.
- عزتی، عزتالله، ( 1390 )، ژئواستراتژی، چاپ نهم، تهران، انتشارات سمت.
- - مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، ( 1379 )، اسناد روابط ایران و عربستان سعودی ( 1304
1357 ه.ش)، به کوشش علی محقق، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
- مشیر زاده، حمیرا، ( 1390 )، تحول در نظریههای روابط بینالملل، چاپ ششم، تهران: سمت.
- موثقی، سید احمد، ( 1389 )، جنبشهای اسلامی معاصر، تهران، انتشارات سمت.
( 160 فصلنامهی پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 12 ، بهار 94 (پیاپی 42
- میرحیدر، دره، ( 1391 )، مبانی جغرافیای سیاسی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات سمت.
فصلنامه ،« سازهانگاری: از روابط بین الملل تا سیاست خارجی » ،( - هادیان، ناصر، ( 1382
. سیاستخارجی، سال هفدهم، شمارهی 4
- وبسایت فارسی بی. بی.سی، شهریور ( 1391 )؛ عربستان و پرونده ی هسته ای ایران، قابل
www.bbc.co.uk%2Fpersian%2Ftopics%2Firan_nuclear : دسترسی در
- Ackerman, H., (2013), “Symptoms of Cold Warfare between Saudi Arabia
and Iran: Part 1 of 3”, Journalism and Political Science 16. No.17.
- Alvandi, R., (2012), “Nixon, Kissinger, and the Shah: the Origins of Iranian primacy in the Persian Gulf”, Diplomatic history, 36 (2).
- Beverley, M.E, (2005), Islamic Fundamentalism since 2945, New York, Routeledge.
- Ekhtiari, A.R., Hasnita B., Samsu K., and Gholipour Fereidouni, H.,
(2013), “The Hajj and Iran's Foreign Policy towards Saudi Arabia”, Journal of
Asian and African Studies 46 (678). Retrieved 22 August 2013.
- Encyclopædia, Britannica, (2012), Online, s. v. “Wahhabi”, Accessed
September 28, 2012, http://www.britannica.com/EBchecked/ topic/634039/ Wahhabi.
- Guffey, R., A. (2009), “Saudi-Iranian Relations Since the fall of Saddam”,
Rivalry, Cooperation and Implications for U.S.A Policies, Middle East Journal,
No.4, Vo1.61.
- Hania M., and Barnard, A, (2013), “Jihadists and Secular Activists Clash in
Syria”, January 26, 2013. http://www.nytimes.com/2013/01/27/world/middleeast/
syria-war developments.html?pagewanted=1&_r=2&
- Lupovici, A., (2009), Constructivism Methods: a Plea and Manifesto,
British International Studies Association.
- Lustick, I., (2013), Saudi Arabia and American Oil: A Geopolitical Perspective,
BDP Global Leadership Summit, Philadelphia, U.S.A http://www.bdpinternational
.com/wp/wp-content/uploads/Saudi-Arabia-and-American-Oil.pdf
- Omayma, A. (2007), The Shia-Sunni Divide: Myths and Reality, al-Ahram
Weekly, 1-7, March 2007.
- Philpott, D. (2001), Revolutions in Sovereignty: How Ideas Shaped Modern
International Relations, Princeton, NJ: Princeton University Press,
- Sanati, R. (2013), The Saudi Oil War on Iran. The National Interest,
Retrieved 12 August 2013.
- Sciolino, E. (2001), “U.S. Pondering Saudis' Vulnerability”, The New York
Times (Washington), Retrieved 12 August 2013. http://www.nytimes.com/2001/
11/04/world/a-nation-challenged-ally-s-future-us-pondering-saudis-vulnerability. Html.
- Tarek A. (2007), “Saudi Arabia Warns Against Attack on Iran Over Nuclear
Issue”Bloomberg, 2007: http://www.bloomberg.com/apps/news?pid =newsarchive
&sid = ac1VCSyQnRm0&refer=home.
- Wallerstein, I. (2012), “The Geopolitics of Arab Turmoil”, Al Jazeera
Centre for Studies, 27 September 2012
 
- Weber, C. (2001), International Relations Theory, London and New York:
Rutledge.
- Wendt, A. (1999), Social theory of International Politics, Cambridge:
Cambridge University press.
- Wendt, A. (1994), “Collective Identity Formation and the International
State”, American Political Science Review, pp. 76-88.
- Wynbrandt, J., and Gerges, F. A. (2010), A Brief History of Saudi Arabia,
Oxford University Press
- Zehfuss, M. (2001), “Constructivism and Identity, a Dangerous Liaison”,
European Journal of International Relations, Vol. 7. No.3, pp. 315-348.