نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی

چکیده

یکی از مناظره‌های اصلی در حوزه معرفت‌شناسی علوم انسانی، مناظره ساختار کارگزاراست که طبعا در حوزه تئوریک رشته روابط بین‌الملل نیز همین‌گونه می‌باشد. در این حوزه مطالعاتی، اساسا نظریات را می‌توان بر مبنای نوع نگاه و ابتناء آنها بر ساختار یا کارگزار، به سه دسته تئوری‌های ساختارگرا، کارگزارمحور و تلفیقی تقسیم‌بندی کرد. حال اگر بنا باشد بر مبنای گفتمان انقلاب اسلامی، نظریه‌پردازی بومی صورت گیرد؛ طبعا می‌بایست رویکرد و مبنای نظری این گفتمان نسبت به مناظره مذکور، تبیین و مشخص گردد. هدف نگارنده از این نوشتار، نگاه سازندگان گفتمان انقلاب اسلامی بویژه امام خمینی در این موضوع و ثانیا تبیین مابه ازای این نوع نگاه در حوزه تئوری‌پردازی روابط بین‌الملل است. در این زمینه، آثار و دیدگاه محققین اصلی این حوزه بررسی و مورد نقد قرار گرفته و تبیین می‌شود که علی‌رغم نگاه عمده این آثار که دیدگاه اسلامی را تلفیقی دیده‌اند، به نظر می‌رسد در نگاه امام خمینی و گفتمان انقلاب اسلامی، ضمن ملاحظه و پذیرش وجود محدودیت‌های ساختاری، محوریت کارگزار و اراده انسانی در اولویت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Agent -Structure Debate in International Relations from Imam Khomeini's Perspective and the Discourse of the Islamic Revolution

چکیده [English]

One of the main debates in the field of humanistic epistemology is the agent-structure debate, which is naturally the same in the theoretical field of international relations. In this field of study, based on the approaches toward agent or structure, views are divided into three types; structuralism, agent centered and hybrid. Now if we want to theorize a local theory on the basis of Islamic view, naturally it's needed to specify Islam's approach toward this debate. The purpose of the author of this article is the view of the creators of the discourse of the Islamic Revolution, especially Imam Khomeini, on this issue, and secondly, to explain this type of view in the field of theory making on international relations. In this regard, the works and views of the main researchers in this field are reviewed and criticized and it is explained that despite the main view of these works that have seen the Islamic view as hybrid, in the view of Imam Khomeini and the discourse of the Islamic Revolution, while considering and accepting the existence of Structural constraints, agent-centricity, and human will are paramount.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structure
  • Agent
  • Discourse of Islamic Revolution of Iran
  • Imam Khomeini
  • International Relations
الف- فارسی
-    آجیلی، هادی، (1389)، صورتبندی گفتمان اسلامی در روابط بین‌الملل، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-    برزگر، ابراهیم، (1395)، رهیافت بومی‌سازی علوم سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
-    بهروز لک، غلامرضا، (1386)، جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-    تاجیک، محمدرضا، (1383)، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
-    توحدی، علی‌اصغر، (1378)، قرائت امام خمینی (ره) از سیاست، پایان‌نامه (کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی.
-    حسینی اسفیدواجانی، سید مهدی، (1385)، «سیاست خارجی ایران و نظام بین‌الملل کنونی»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره های 223 و 224.
-    حقیقت، سید صادق، (1389)، «مسئله ساختار/ کارگزار در علوم اجتماعی»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، سال شانزدهم، پاییز و زمستان، شماره ۶۴ و 65.
-    حقیقت، سید صادق، (1387)، روش­شناسی علوم سیاسی، ویراست دوم، قم: دانشگاه مفید.
-    خمینی، روح الله، (1370)، صحیفه نور، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-    خمینی، روح الله، (1361)، در جستجوی راه از کلام امام، دفتر چهاردهم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
-    خمینی، روح الله، (1371)، (1375)، شرح چهل حدیث، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ‌(س‌).
-    درستى، احمد، (1379)، «دیدگاه­هاى مختلف جامعه­شناختى درباره مسئله کارگزار و ساختار»، مجله علوم سیاسی، شماره 12.
-    دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، (1389)، «مبانی فرانظری نظریه اسلامی روابط بین‌الملل»، فصلنامه روابط خارجی، سال دوم، شماره 2.
-    دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، (1384)، «موانع ساختاری برتری منطقه‌ای سیاست خارجی ایران»، دانشنامه حقوق و سیاست، شماره 2.
-    دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، (1394)، نظریه‌ها و فرانظریه‌ها در روابط بین‌الملل، تهران: مخاطب.
-    ریترز، جورج، (1384)،نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
-    ستوده آرانی، محمد، (1381)، «ساختار کارگزار چارچوبی برای مطالعه سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 61.
-    ستوده آرانی، محمد، (1386)، تحولات نظام بین‌الملل و سیاست خارجی ج.ا.ایران، قم: بوستان کتاب.
-    سیف زاده، سیدحسین، (1379)، مدرنیته و نظریه‌‌های جدید علم سیاست، تهران: دادگستر.
-    شعرانی، ابوالحسن، (1338)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ ۱، تهران: مکتبة العلمیة.
-    صدر، محمد باقر، (1399 ه.ق)، اقتصادنا، بیروت: دارلتعارف للمطبوعات.
-    صدر، محمد باقر، (بی تا)، المدرسة القرانیه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
-    طباطبایی، سید محمد حسین، (1379)، شیعه در اسلام،تصحیح محمد علی کوشا، چاپ اول، قم: دار التفسیر.
-    الطبری، (1412ق)، تفسیر الطبری، بیروت: دارالمعرفه.
-    فی، برایان، (1381)، فلسفه امروزین علوم اجتماعی با نگرش چند فرهنگی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
-    قرائتی، محسن، (1383)، تفسیر نور، چاپ 11، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
-    لیتل، دانیل، (1373)، تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی به فلسفه علم الاجتماع، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
-    مارش، دیوید (و استوکر، جری)، (1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: مطالعات راهبردی.
-    مشیرزاده، حمیرا، (1384)، تحول نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
-    مصباح، محمد تقی، (1372)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
-    مطهری، مرتضی، (1358)، جامعه و تاریخ: مقدمه‌ای بر جهان‌ بینی اسلامی، قم: صدرا.
-    مطهری، مرتضی، (1384)، مجموعه آثار ، قم: انتشارت صدرا.
-    مکارم شیرازی، ناصر، (1380)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-    های، کالین، (1378)، «ساختار و کارگزار»، در: دیوید مارش (و جرى استوکر)، روش و نظریه در علوم سیاسى، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: مطالعات راهبردی.
-    های، کالین، (1385)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
-    هادیان، ناصر، (1382)، «سازه انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 68.
 
ب- انگلیسی
-       Bull, Hedley, (1977), The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics, London: Macmillan.
 -       Callinicos, Alex, (1988), Making History: Agency, Structure, and Change in Social Theory. Ithaca: Cornell University Press.
 -       Dessler, David, (1989), “What's at Stake in the Agent-Structure Debate?”, International Organization, Vol. 43, No. 3.
 -       Friedman, Gil & Starr, Harvey, (2002), Agency, Structure and International Politics: From Ontology to Empirical Inquiry (Rutledge Advances in International Relations and Global Politics: London.
 -        Giddens, A, (1984), The Constitution of Society, Outline of the Theory of Structuration, Cambridge: Polity Press.
-       Gill, Stephan, (1993), Gramsci, Historical Materialism and International Relations, Chapter1, Cambridge University Press.
 -       Haghighat, Seyed Sadegh (ed), (2000), Six Theories about the Islamic Revolution's Victory, Tehran: Alhoda.
 -       Howarth, David (Norval,A & Stavrakakis,G), (2000), Discourse Theory and Political Analysis, Manchester University Press.
 -       Jorgensen, Marianne & Philips, Louise, (2002), Discourse Analysis as Theory& Method, London: Sage Publications.
 -       Laclau, Ernesto, (1990), New Reflections on the Revolutions of our Time, London: Verso.
 -       Laclau, E & Mouffe, C, (2001), Hegemony and Socialist Strategy: Toward a Radical Democratic Politics, London: Verso.
 -       March, James G & Olsen, Johan P, (1984), The New Institutionalism: Organizational Factors in Political Life, American Political Science Review 78.
-       Risse, Thomas, (2000), “Let's Argue!”, Communicative Action in World Politics”, International Organization Volume 54, Issue 1, Winter.
 -       Rosenau, James N, (1971), The Scientific Study of Foreign Policy, New York: The Free Press.
 -       Rosenau, James, (1980), The Scientific Study of Foreign Policy, New York: Nichols Pub. Co.
 -       Smith. S, Booth. K, Zalewski. M (eds), (1996), International Theory: Positivism and Beyond, Cambridge, Cambridge University.
 -       Walker .R.B.J., (1995), “History and Structure in the Theory of International Relations”, James Der Derian (ed), International Theory: Critical Investigations, Houndmills: Macmillan, Reprinted from Millennium: Journal of International Studies, Vol. 18, No. 2.
 -       Wallerestin, Immanuel, (1996), The Inter-state Structure of the Modern World – System, Cambridge University Press.
 -       Waltz, Kenneth, (1979), Theory of International Politics, Addison-Wesley Pub. Co.
 -       Wendt, Alexander, (1987), “The Agent-structure Problem in International Relations Theory”, In International Organization, Vol. 41, No. 3, the MIT Press.