نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

سنت، حضور غیر قابل انکاری در اندیشة روشنفکری ایران داشته است. مرجعیت سنت و بحث‌انگیز بودن آن، ناشی از موقعیت برجسته و تأثیرگذار آن در جوامعی است که دارای تاریخ کهن، اندیشه‌های سرشار و تمدن‌آفرین بوده است. هر چند قاعده روشنفکری اقتضا می­ کرد که روشنفکر ایرانی با وجهة انتقادی‌اندیشی، سنت را به عنوان یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در هویت‌بخشی ایرانی، سیاست و قدرت، مورد مداقه، نقد و بررسی قرار دهد و بستری تأسیسی را با عطف به آن تدارک ببیند؛ اما در عمل، چنین چیزی لزوماً اتفاق نیفتاده است. در عین حال بازشناسی تطورات نگاه ­ها به سنت که از خلال بررسی سیر نگاه روشنفکران ایرانی به سنت، به دست می­ آید این فرضیه را در این مقاله قوت بخشید که در نزاع سنت و مدرنیته در ایران، سنت، منشأ خودآگاهی روشنفکری ایرانی بوده است. تطورات و خودآگاهی­ های سنت در پیدایی انقلاب اسلامی ایران و در ادامه وامدار و متأثر از آن بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Changes in Understanding of Iranian Intellectual from the Tradition of Crisis, Tradition and Intellectual Self-awareness

نویسنده [English]

  • Seyd Ebrahim Sarparast Sadat

چکیده [English]

Tradition has an undeniable entity in Iranian intellectual thinking. Authority and controversiality of the tradition is not necessarily due to its nature but it is caused by significant and influential position in societies possessing civilized and ancient history and rich thoughts. Although intellectuality requires Iranian intellectuals critically scrutinize and contemplate on tradition as one of the most influential factors of Iranian identity, politics and power and provide a situation for its proliferation but in practice it did not happen. Meanwhile, recognizing the evolution of the approaches toward tradition through investigating the ideas of Iranian intellectuals strengthens this hypothesis that amid the tradition-authority contest tradition has been source of self-awareness of Iranian intellectuality, self-awareness that inspired and caused Islamic Revolution of Iran and its continuity.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectuality
  • Pattern recognition
  • tradition
  • modernity
  • Crisis
  • Islamic revolution
- آخوندزاده، میرزا فتحعلی ، ( 1357 )، الفبای جدید و مکتوبات ، به کوشش حمید محمدزاده، تبریز: مهر.
- آدمیت، فریدون، ( 1335 )، اندیشه میرزاآقاخان کرمانی، تهران: پیام.
- آدمیت، فریدون، ( 1349 )، اندیشههای میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
. راه نو، سال اول، شماره 9 ،« گفتمانهای روشنفکری » ،( - آشوری، داریوش، ( 1377
- اسپریگنز، توماس، ( 1377 )، فهم نظریه های سیاسی ، ترجمه فرهنگ رجایی، ویراست سوم، تهران: آگاه.
- بروجردی، مهرزاد، ( 1377 )، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران : فرزان روز.
راه نو، سال اول، ،« از کانون نویسندگان تا انجمن صنفی نویسندگان » ،( - پرهام، باقر، ( 1377
. شماره 14
- تقیزاده، سیدحسن، ( 1357 )، مقالات تقیزاده، تهران: شکوفان.
- تقیزاده، سیدحسن، ( 1372 ) ، زندگانی طوفانی(خاطرات سیدحسن تقیزاده)، به کوشش ایرج افشار، تهران: علمی.
- جهانبگلو، رامین، ( 1381 )، موج چهارم، تهران: نی.
- جهانبگلو،رامین، ( 1384 )، بین گذشته و آینده، تهران: نی.
حضور، ،« تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر نظریات علوم اجتماعی » ،( - حجاریان، سعید، ( 1373 . شماره 18
- خرمشاد، محمدباقر، ( 1384 )، اندیشمندان علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران ، تهران : مرکز بازشناسی اسلام و ایران، باز.
روشنفکران ایرانی و مسأله »،( - خرمشاد، محمدباقر و سرپرستسادات، سیدابراهیم، ( 1389
تحقیقات فرهنگی ایران، دوره سوم، شماره دوم، تابستان. « هویت در آیینه بحران
بازاندیشی در ابعاد و گستره » ،( - خرمشاد، محمدباقر و سرپرستسادات، سیدابراهیم، ( 1390 دانش سیاسی، سال هفتم، شماره اول، بهار و تابستان. ،« مفهوم سنت
اطلاعات سیاسی « چارچوب نظری،کارکرد و نقش روشنفکر » ،( - دهشیار، حسین، ( 1383
207 ، آذر و دی. - اقتصادی، شماره 208
( 54 فصلنامهی پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 11 ، زمستان 93 (پیاپی 41
- رهنما، علی ، ( 1381 )، چهره نگاری علی شریعتی آرمان گرای اسلامی ، ترجمه مجید
نکودوست، تهران: حسینیه ارشاد.
- ساروخانی، باقر، ( 1375 )، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی ، جلد اول، چاپ سوم،
تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سرپرستسادات،سیدابراهیم، ( 1385 )، بررسی نگاه روشنفکران ایرانی به سنت (دورههای
پهلوی دوم و جمهوری اسلامی )، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی.
- سروش، عبدالکریم، ( 1377 )، رازدانی و روشنفکری و دینداری، (خصوصاً سخنرانی سه
فرهنگ)، چاپ سوم، تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم، ( 1379 )، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم، ( 1381 )، سنت و سکولاریسم، تهران: صراط.
- سعید، ادوارد، ( 1377 )، نقش روشنفکر، ترجمه حمید عضدانلو، تهران: آموزش.
- شایگان، داریوش، ( 1371 )، بتهای ذهنی و خاطره ازلی، چاپ دوم، تهران: امیر کبیر.
- شایگان، داریوش، ( 1373 )، هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمه باقر پرهام، تهران: فرزان روز.
- شایگان، داریوش، ( 1376 )، زیر آسمانهای جهان گفتگوی رامین جهانبگلو با داریوش
شایگان، ترجمه نازی عظیما، چاپ دوم، تهران: فرزان روز.
- شایگان، داریوش، ( 1378 )، آسیا در برابر غرب، چاپ سوم ، تهران: امیر کبیر.
- شایگان، داریوش، ( 1381 )، افسونزدگی جدید هویت چهل تکه و تفکر سیار ، ترجمه
فاطمه ولیانی، چاپ سوم، تهران: فرزان روز.
22 و 30 ، تهران: چاپخش. ، - شریعتی، علی، ( 1379 )، مجموعه آثار، مجلدات 16
- طباطبایی، جواد، ( 1379 )، ابنخلدون و علوم اجتماعی: وضعیت علوم اجتماعی در تمدن
اسلامی، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
- طباطبایی، جواد ، ( 1380 )، تأملی درباره ایران، جلد دوم: مکتب تبریز و مقدمات
تجددخواهی، تبریز: ستوده.
- طباطبایی، جواد، ( 1382 )، تاریخ اندیشههای جدید در اروپ:ا جلد نخست از نوزایش تا
انقلاب فرانسه، بخش نخست: جدال قدیم و جدید، تهران: نگاه معاصر.
تطورات فهم روشنفکران ایرانی از سنت بحران، سنت و خود آگاهی روشنفکری 55
- طباطبایی، جواد ( 1383 )، زوال اندیشه سیاسی در ایران گفتار در مبانی نظری انحطاط
ایران، چاپ چهارم، ویراسته جدید، تهران: کویر.
- طباطبایی، جواد، ( 1384 )، تأملی درباره ایران، جلد نخست، دیباچه ای بر نظریه انحطاط ایران، چاپ چهارم، تهران: نگاه معاصر.
کیان، سال هشتم، ،« روشنفکری دینی یک برنامه پژوهشی » ،( - علویتبار، علیرضا، ( 1377 مهر.
جامعه شناختی اندیشی شریعتی و » ،( - غلامرضاکاشی، محمدجواد ، ( 1384 تاریخ بازدید
.(www.drsorush.com) سایت دکترسروش :« فلسفی اندیشی دکتر سروش
- فراستخواه، مقصود، ( 1374 )، سرآغاز نواندیشی معاصر دینی و غیردینی ، تهران : شرکت سهامی انتشار.
گفتگو با همایون کاتوزیان درباره سیدحسن » ،( - کاتوزیان، محمدعلی، (همایون)، ( 1390 مهرنامه، شماره 19،30 بهمن. ،« تقیزاده: سه زندگی در یک عمر
راه نو ، ،« نوسازی سیا سی، اقتدارگرایی، دموکراسی، کودتا » ،( - شایخی، مهرداد، ( 1377  . سال اول، شماره 17
- مطهری، مرتضی، (چاپ مکرر)، انسان در قرآن، تهران: صدرا.
- ملکمخان، میرزا، ( 1325 )، کلیات ملکم، به کوشش هاشم ربیعزاده، تهران: بینا.
- ملکمخان، میرزا ، ( 1327 )، مجموعه آثار ، به کوشش محمد محیط طباطبای ی، تهران :
علمی.
اندیشه حوزه، سال ،« معنی، کارکرد و آفات روشنفکری » ،( - ملکیان، مصطفی، ( 1379
ششم، شماره دوم، مهر و آبان.
در: « رهیافتی بر تجددگرایی، سنت گرایی و پساتجددگرایی » ،( - ملکیان، مصطفی، ( 1381
مدرنیته، روشنفکری و دیانت، (به اهتمام) مجید ظهیری، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
- میرسپاسی، علی، ( 1380 )، روشنفکران ایرانی و مدرنیته،تهران : مرکز بازشناسی اسلام و
ایران، باز.
مجله ،« اهمیت تحقیق در فلسفه اسلامی در عصر حاضر » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1342
دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، شماره 4، سال 10 ، تیر، در: جاودان خرد.
روزنامه آیندگان، 25 اردیبهشت، در : جاودان ،« دین و فلسفه » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1347
خرد.
( 56 فصلنامهی پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 11 ، زمستان 93 (پیاپی 41
، تلاش، شماره ی 9 ،« انسان، فلسفه وجود و اگزیستانسیالیزم » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1347
فروردین، در: جاودان خرد.
، تلاش، شماره 14 ، دی و بهمن 1347 ،« دین در جهان معاصر » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1347
در: جاودان خرد.
معارف ،« سنت فلسفی در ایران و اهمیت آن در جهان معاصر » ،( - نصر، سیدحسین ( 1348
اسلامی، شماره 8، فروردین ، در: جاودان خرد.
ترجمه منصور انصاری، ،« تأملاتی درباره اسلام و اندیشه مدرن » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1378 متین، سال اول، شماره دوم، بهار .
ترجمه محمود ،« گفتگوی رامین جهانبگلو با سید حسین نصر » ،( - نصر، سیدحسین، ( 1381
عبداللهزاده، پل فیروزه، سال دوم، شماره پنجم، پاییز .
- نصر، سیدحسین، ( 1382 )، جاودان خرد، مجموعه مقالات سید حسین نصر، به اهتمام دکتر سید حسن حسینی، تهران: سروش.
- نصر، سیدحسین، ( 1382 الف )، آموزه های صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمه حسین
حیدری و محمدهادی امینی، تهران: قصیده سرا.
-Mills, C. Wright, (1963), The Social Role of Intellectuals in Power Politics and
People, the Collected Essays of C. Wright Mills, Ed Iriuny Louis Horowitz, New York:
Oxford University Press.