نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

اعتراض‌های صنفی- اجتماعی در ایران از دیماه 1396 به این سو را می‌توان به عنوان نقطه عطف و تعیین‌کننده تلقی کرد زیرا به لحاظ ماهوی، تاکتیکی و شکلی تا حد زیادی از اعتراض‌های پیشین متمایز هستند. این پژوهش در راستای نظریه سیاست‌ خیابان و با روش پژوهش اکتشافی و روش جمع‌آوری داده‌ها از نوع تحلیل محتوای مطالبات و شعارهای معترضان صنفی و اجتماعی و نیز اظهارات کارشناسان انجام شده است. پرسش مقاله این است که مهمترین تمایزهای ماهوی و شکلی اعتراض‌های صنفی و اجتماعی از دیماه 1396 به این سو از اعتراض‌های گذشته چیستند و چرا روی داده‌اند؟ مهمترین یافته‌های این پژوهش آن است که این اعتراض‌ها به لحاظ ماهوی از نوع خودانگیخته و مستقیم در خیابان، بدون رهبر، نوآوری در تاکتیک مبارزاتی، بی‌اعتمادی به تشکل‌های صنفی و مدنی، مستمر و زنجیروار، ارتباطات افقی با اعتراض‌های مشابه و ویژگی‌های دیگر بوده‌اند. داده‌ها و اطلاعات برآمده از تحلیل ‌محتوای مطالبات و شعارهای معترضان و اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد که به ترتیب متغیرهای اقتصادی- معیشتی، سیاسی، اجتماعی، انگیزشی، محیط زیستی و حقوقی در این اعتراض‌ها تأثیرگذار بوده‌اند اما متغیر اقتصادی و معیشتی از بالاترین و بیشترین نقش برخوردار بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Social Guild Protests in Iran from Perspective of Street Politics Theory

نویسندگان [English]

  • Khalil Sardarnia 1
  • Henghameh Alborzi 2

1 Professor, Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran,

2 PH.D Student, Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran

چکیده [English]

The social and guild protests from 2017 onward are a turning point in Iran because of intrinsically and formal differences with the protests in past. This research has been done by street politics theory and exploration-content analysis method by emphasis a social- guild protesters and viewpoint of expert. The authors try to answer this question: What are the differences between intrinsic and formal   past protests the social and guild protests from 2017 onward and the past protests and why have been happened? The main findings of this study follow that: This protest intrinsically have been spontaneous- direct in street, leaderless, innovation in protest tactics, distrust to civic- guild assemblies, serial-continues horizontal relation whit other protests and so on. The information of this study shows that economic, political, social, motivational, environmental and legal variables respectively have been impact on this protest, but the economic variables have been in the most effectives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social-Guild Protests
  • Street Politics
  • Demands
  • Iran
  • ایمان، محمدتقی، (1388)،مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • ایمان، محمدتقی، محمودرضا نوشادی، (1390)، «تحلیل ‌محتوای کیفی»، مجله عیار پژوهش در علوم انسانی، پاییز و زمستان، سال سوم، شماره
  • بیات، آصف، (1379)، سیاست‌های خیابانی؛ جنبش تهیدستان در ایران، ترجمه اسدالله نبوی، تهران: نشر شیرازه.
  • بیات، آصف، (1398)، «طغیان طبقه متوسط فرودست»، ماهنامه ایران فردا، اسفند، دوره جدید، شماره 57.
  • پیران، پرویز، (1384)، «فقر و جنبش‌های اجتماعی در ایران»، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، پاییز، سال پنجم، شماره 18.
  • تاجیک، محمدرضا، (1386)، «خیابان و سیاست؛ تجربه سیاستی از جنس بازیگوشی در ایران امروز»، پژوهشنامه علوم سیاسی، پاییز، سال دوم، شماره4.
  • حاجیانی، ابراهیم و دیگران، (1397)، اعتراضات و ناآرامی‌های دی ماه 1396؛ تحلیل‌ها و برآوردها، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • سیدامامی، کاووس، (1390)، پژوهش در علوم سیاسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دانشگاه امام صاد
  • کاستلز، امانوئل، (1396)، شبکه‌های خشم و امید: جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت، ترجمه مجتبی قلی پور، تهران: نشر مرکز.
  • کاستلز، مانوئل، (1385)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ؛ پایان هزاره، ترجمه احد علیقلیان، تهران: طرح نو.
  • گرب، ادوارد، (1373)، نابرابریهای اجتماعی؛ دیدگاه‌های کلاسیک و معاصر، سیاهپوش و غرو‌ی‌زاد، تهران: نشر معاصر.
  • گیدنز، آنتونی، (1392)، جامعه شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
  • لهسایی‌ز‌اده، عبدالعلی، (1377)، نابرابری و قشربندی اجتماعی، شیراز: مرکز انتشارات دانشگاهی.
  • مومنی‌راد، اکبر و دیگران، (1392)، «تحلیل‌ محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، شماره 14، زمستان، سال چهارم، شماره 14.
  • مدنی، سعید و همکاران، (1399)، آتش خاموش؛ نگاهی به اعتراضات آبان 98، گزارش داخلی، موسسه رحمان.
  • نوروزپور، مرتضی، (1398)، «تحلیل اعتراض‌های سیاسی دی‌ماه 1396»، پژوهشنامه علوم سیاسی، پاییز، سال چهاردهم، شماره 4.
  • هولستی، ال. آر، (1385)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه نادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
  • یوسف زاده، محمدرضا، یحیی معروفی، (1388)، تحلیل محتوا در علوم انسانی، تهران: نشر سپهر دانش.

سایت و روزنامه

  • تنهایی، ابوالحسن، (01/08/1399)، «مطالبه‌گری در ایران»، مصاحبه‌ شخصی.
  • رادیو فردا (10/04/1386)، تلفات بنزین از تهران تا یاسوج، سایت رادیو فردا، آخرین بازدید (22/01/1401)، قابل دسترسی در:

https://www.radiofarda.com/a/f3_petrol_rationing_protest/400289.html.

  • سالاری، مسعود، (26/05/2018)، پنجمین روز اعتصاب کامیون‌داران، رانندگان اتوبوس هم به اعتصاب پیوستند، سایت یورو نیوز، آخرین بازدید (22/01/1401)، قابل دسترسی در:

https://per.euronews.com/2018/05/26/fifth-day-of-iran-truckers-strike-bus-drivers-also-joined.

  • کمپین حقوق بشر ایران، (15/12/1397)، اعتراض هزاران معلم در دور سوم اعتصابات صنفی، آخرین بازدید(22/01/1401)، قابل دسترسی در:

 https://persian.iranhumanrights.org/1397/12/the-third-round-of-iranian-teachers-strike.

  • مساعد، محمد، (11/09/1397)، روایت بی واسطه از هفت تپه، روزنامه شرق، شماره 3305.

نمونه منابع دیتا برای تحلیل

  • آیت اللهی، امیریحیی، (27/08/1398)، امنیت ما یا امنیت آنها، مجموعه یادداشت و تحلیل، بی بی سی فارسی، آخرین بازدید(21/01/1401)، قابل دسترسی در:

https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-50461831

  • آپارات، (1397)، مصاحبه با مردم معترض ایران و دلایل اعتراض آنها , گرانی و بیکاری، قابل دسترسی در:

 https://www.aparat.com/v/0GTMD

  • افروغ، عماد، (02/09/1398)، گفتگوی عماد افروغ با انتخاب، سایت خبری انتخاب، آخرین بازدید(22/01/1401)، قابل دسترسی در:

https://www.entekhab.ir/fa/news/514062.

  • احسانی راد، شاپور، (23/12/2017)، کارگران نیشکر هفت تپه متحد و مصمم علیه استثمار عریان سرمایه داری، قابل دسترسی در فیسبوک به آدرس:

https://www.facebook.com/etehadye/posts/928992703927117.

  • اتحادیه کارگران ایران، (08/ 11/2017)، قابل دسترسی در کانال تلگرامی به آدرس:

Poshe.@

  • اتحادیه آزاد کارگران ایران، (12/12/2017)، کانال تلگرامی اتحادیه آزاد کارگران ایران: به آدرس:

. ettehad@

  • بیات، آصف، (8/11/1396)، «خیزش طبقه خشمگین، ترجمه محسن هویدایی»، سایت میدان، آخرین بازدید(22/01/1401)، قابل دسترسی در:

http://meidaan.com/archive/47238.

  • تشکر، آذر، (28/08/1398)، «تحلیل جامعه شناسی از اعتراضات اخیر»، روزنامه شرق، صفحه13، شماره 3575.
  • حسام مظاهری، محسن، (04/12/2019)، تقاطع حاشیه نشینی، شکاف نسلی و انقلاب رسانه ای در اعتراضات اخیر، کانال تلگرامی به آدرس:

. t.me/mohsenhesammazaheri

  • راغفر، حسین، (30/09/1398)، «منطق اجتماعی اعتراضات آبان ۹۸، مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران» (ایسپا)، آخرین بازدید (21/01/1401)، قابل دسترسی در:

http://ispa.ir/Default/Details/fa/2156.

  • رنانی، محسن، (1399)، «افق گشایی در انتظار عزم نظام سیاسی»، مجله اندیشه پویا، ویژه‌نامه نوروز99، شماره 65، ص 58.
  • زیباکلام، صادق، (20/09/1398)، «باور به اصلاح امور در میان مردم رنگ باخته است»، مجله پیک ایران، آخرین بازدید(22/01/1401)، قابل دسترسی در:

https://www.peykeiran.com/Content.aspx?ID=196299.

  • سندیکای کارگران نیشکر هفت تپه، (15/10/1396)، کانال تلگرامی سندیکا، قابل دسترسی در:

. syndika7tapeh@

  • شکوری راد، علی، (30/12/2017)،(19/11/2019)، توئیتر، قابل دسترسی در:

https://twitter.com/alishakourirad?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Eauthor.

  • عبدی، عباس، (14/09/1398)، «اعتراضات اخیر و وضعیت شغلی»، روزنامه ایران، شماره 7221، صفحه چهارم.
  • فاضلی، محمد، (29/09/1398)، نشست آتش زیر خاکستر، انجمن اندیشه و قلم، (21/01/1401)، قابل دسترسی در:

. http://www.andisheqalam.ir/index.php

  • کدیور، جمیله (22/12/1396)، «ضرورت توجه به زمینه های اعتراضات96»، یادداشت در مجله نسیم بیداری، آخرین بازدید(21/01/1401)، قابل دسترسی در:

http://www.ensafnews.com/105151.

  • ظریفیان، غلامرضا، (29/08/1398)، «اتفاقات اخیر را چگونه تحلیل کنیم»، روزنامه ایران، چهارشنبه، صفحه1، شماره 7208.
  • مدنی، سعید، (28/08/1398)، «تحلیل جامعه شناسی از اعتراضات اخیر»، روزنامه شرق، صفحه13، شماره 3575.
  • مجاهدی، محمدمهدی، (29/09/1398)، «نشست آتش زیر خاکستر»، انجمن اندیشه و قلم، آخرین بازدید (21/01/1401)، قابل دسترسی در:

 http://www.andisheqalam.ir/index.php.

  • معین، محمد، (19/09/1398)، «چرا اعتراضات مردمی در ایران نتیجه نمی دهد»، ماهنامه میهن، سه شنبه، دوره جدید، شماره 31.
  • وزارت کشور ایران، (03/11/1396)، مختصات گزارش ارائه شده به رئیس جمهور از حوادث اخیر (دی ماه 96)، قابل دسترسی در:

. https://moi.ir/fa

References

  • Banks, A, (1972), The Theories of Social Movement, London: Macmillan.
  • Bayat, Asef, (2019), “Influence of the Lower Middle Class”, Iran Farda Monthly Journal, March, New Volume, No. 57. (In Persian).
  • Bayat, Asef, (27 Jan 2018), “The Fire That Fueled the Iran Protests”, The Atlantic, at: https:// www. theatlantic. com/ international/ archive/ 2018/01/iran-protest-mashaad-green-class-labor-economy/551690/, at 2020/11/20.
  • Bayat, Asef, (2010), Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East, Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Bayat, Asef, (2000), Street Policies; The Poor Movement in Iran, Translated by Assadollah Nabavi, Tehran: Shirazeh Publications. (In Persian).
  • Castells, Emmanuel, (2017), Networks of Anger and Hope: Social Movements in the Internet Age, Translated by Mojtaba Gholipour, Tehran: Central Publications. (In Persian).
  • Castells, Manuel, (2006), Information Age: Economy, Society and Culture; The End of the Millennium, Translated by Ahad Aliqlian, Tehran: New Plan Publications. (In Persian).
  • Escobar, Arturo, (1992), The Making of Social Movements in Latin America: Identity, Strategy, And Democracy, Westview Press.
  • Fang Hsieh, Hsiu & Sara E. Shanon, (2005), “Three Approaches to Content Analysis”, Qualitativr Health Research, Vol. 15, No. 9.
  • Foran, John, (1997), Theorizing Revolution, UK & USA, London; New York: Routledge.
  • Garb, Edward, (1994), Social Inequalities; Classical and Contemporary Perspectives, Translated by Siahpoosh and Ghorovizad, Tehran: Contemporary Publications. (In Persian).
  • Giddens, Anthony, (2013), Sociology, translated by Hassan Chavoshian, Sixth Edition, Tehran: Ney Publications. (Persian).
  • Hajiani, Ebrahim and Others, (2018), Protests and Riots in January 2017; Analyzes and Estimates, Tehran: Research Institute for Strategic Studies. (In Persian).
  • Holstie, L; R, (2006), Content Analysis in Social Sciences and Humanities, translated by Nader Salarzadeh Amiri, Tehran: Allameh Tabatabaei University Publications. (In Persian).
  • Iman, Mohammad Taghi, (2009), Paradigmatic Foundations of Quantitative and Qualitative Research Methods in Humanities, Qom: Seminary and University Research Institute. (In Persian).
  • Iman, Mohammad Taghi, Mahmoud Reza Noshadi, (2011), “Qualitative Content Analysis”, Quality of Research in Humanities Journal, Autumn and Winter, Third Year, No. 2. (In Persian).
  • Iran Human Rights Campaign, (2019/03/06), thousands of teachers protest in the third round of union strikes: https:// persian. iranhumanrights. org/ 1397/12/the-third-round-of-iranian-teachers-strike, at 2022/04/11. (In Persian).
  • Lahsaeizadeh, Abdolali, (1998), Inequality and Social Stratification, Shiraz: University Publishing Center. (In Persian).
  • J, (1985), Protest; Studies of Collective Behavior and Social Movements, New York: Trasacion Books.
  • Madani, Saeed et al., (2020), Extinguished Fire; A Look at the Protests of November 2019, Internal Report, Rahman Institute. (In Persian).
  • Mayring, Philipp, (2000/06/30), “Qualitative Content Analysis”, Forum: Qualitative Social Research, FQS1(2), at: https:// www. qualitative- research.net/index.php/fqs/article/view/1089, at 2021/03/27.
  • Momeni Rad, Akbar et al., (2013), “Qualitative Content Analysis in the Research Ritual: Nature, Stages and Validity of Results”, Educational Measurement Quarterly, No. 14, Winter, Fourth Year, No. 14. (In Persian).
  • Mosaed, Mohammad, (2019/01/31), Immediate Narration of Haft Tappeh, Shargh Newspaper, No. 3305. (In Persian).
  • Nowruzpour, Morteza, (2019), “Analysis of Political Protests in December 2017”, Journal of Political Science, Autumn, Fourteenth Year, No. 4. (In Persian).
  • Oxford Learner's Dictionaries, at: https:// www. Oxford learnersdictionaries. com/definition/english/, at: 2020/11/20.
  • Piran, Parviz, (2005), “Poverty and Social Movements in Iran”, Social Welfare Quarterly, Autumn, Fifth Year, No. 18. (In Persian).
  • Radio Farda (2007/07/01), Gasoline Losses from Tehran to Yasuj, Radio Farda website: https:// www. radiofarda. com/a/f3_ petrol_ rationing_protest/400289.html, at:2022/04/10. (In Persian).
  • Salari, Massoud, (26/05/2018), The Fifth Day of the Strike of Truck Drivers, Bus Drivers also Joined the Strike, Euronews Website: https:// per. euronews. com/ 2018/05/26/fifth-day-of-iran-truckers-strike-bus-drivers-also-joined, at:2022/04/10. (In Persian).
  • Seyed Emami, Kavous, (2011), Research in Political Science, Third Edition, Tehran: Research Institute for Cultural and Social Studies Publications, Imam Sadeq University. (In Persian).
  • Shahi, Afshin & Ehsan Abdoh-Tabrizi, (2020), “Iran’s 2019-2020 Demonstrations: The Changing Dynamics of Political Protests in Iran”, Asian Affairs, Vol. LI, No. I.
  • Tajik, Mohammad Reza, (2007), “Street and Politics; The Experience of Playful Politics in Iran Today”, Political Science Research Letter, Autumn, Second Year, No. 4. (In Persian).
  • Tanhaee, Abolhassan, (2020/12/21), “Demanding in Iran”, Personal Interview. (In Persian).
  • Yousefzadeh, Mohammad Reza, Yahya Maroufi, (2009), Content Analysis in Humanities, Tehran: Sepehr Danesh Publications. (In Persian).