نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

در ایران، نواندیشی در پی رویارویی ایرانیان با غیرغربی در عصر مشروطه پدیدار شد. نواندیشی دینی نیز بعنوان گونه­ ای از نواندیشی درصدد تلفیق دستاوردهای مدرن با گزاره ­های سنتی بوده است. مسأله نوشتار آن است که میزان تأثیر ذهنیت مدرن در برساخته­ شدن نظم سیاسی- اجتماعی مورد نظر شریعتی را بعنوان یکی از نواندیشان دینی ایران دهه چهل و پنجاه شمسی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. یافته­ های پژوهش نشان می ­دهد که ذهنیت مدرن و حتی نامدرن به معنای نحوه ادراک از مدرنیته بر نظام فکری شریعتی تأثیرگذار بوده است؛ به ­گونه ­ای که وی با تأثیرپذیری از اندیشه متفکرانی نظیر گورویچ و برگ، سوسیالیسم را بخوبی شناخت و با سارتر و اندیشه­ های اومانیستی او آشنا شد. ماسینیون نیز که قرائت عرفانی از اسلام داشت، او را بشدت تحت تأثیر قرار داد. او با تاثیرپذیری از مدرنیته و نامدرنیته و تلفیق آن با اصول اسلامی، نظم سیاسی و اجتماعی مطلوب خود را بر مدار امت و امامت و دموکراسی متعهد پی­ریزی نمود. این پژوهش می‌کوشد بر اساس نظریه سه ­گانۀ لاکان، خوانش شریعتی ­از ذهنیت مدرن و بهره‌گیری وی از گزاره­ های نامدرن را در جهت ایجاد نظم سیاسی- اجتماعی مطلوب با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی و کنکاش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examination of Effect of Modernity Mindset on How to Establish Social-Political Order Case Study: Examining Ali. Shariati Opinions

نویسندگان [English]

  • Fateme Kamrani 1
  • Somaye Hamidi 2
  • Peiman Zangane 3

1 LLM, Political Science, Birjand University, BIrjand, Iran

2 Associate Professor, Political Science, University of Birjand, BIrjand, Iran

3 Faculty Member of Birjand University, Birjand, Iran

چکیده [English]

In Iran, modern thinking emerged following the confrontation of Iranians with non-Westerners in the constitutional era. Religious modernism, as a form of modern thinking, has sought to combine modern achievements with traditional propositions. The purpose of this article is to examine and analyze the impact of modern mentality on the construction of the socio-political order that Shariati as one of the Iranian religious thinkers of the 1940s and 1950s. The research findings show that modern and even non-modern mentality, meaning how to perceive modernity, has influenced the Shari'a intellectual system; Influenced by the ideas of thinkers such as Gurovitch and Berg, he became well acquainted with socialism and became acquainted with Sartre and his humanist ideas. Massignon, who had a mystical reading of Islam, was also greatly influenced by him. Influenced by modernity and non-modernity and combining it with Islamic principles, he established his desired political and social order in the orbit of the ummah and the Imamate and committed democracy. Based on Lacan's threefold theory, this study tries to study Shariati's reading of modern mentality and his use of modern propositions in order to create a desirable socio-political order by descriptive and analytical methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion Intellectualism
  • Shariati
  • Three Phases of Lacan
  • Modern Mindset
  • Desirable Sociopolitical Order
آبراهامیان، یرواند، (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل­محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
- آقاجری، هاشم، (1382)، شریعتی، متفکر فردا، تهران: ذکر.
- احمدی، حمید، (1380)، شریعتی در جهان (نقش دکتر علی شریعتی در بیداری اسلامی)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- ادیب­زاده، مجید، (1389)، مدرنیته زایا و تفکر عقیم: چالش تاریخی دولت مدرن و باروری علوم انسانی در ایران، تهران: ققنوس.
- استاوراکاکیس، یانیس، (1392)، لاکان و امر سیاسی، ترجمه محمدعلی جعفری و محمد ابراهیم طاهائی، تهران: ققنوس.
- امام­جمعه­زاده، سیدجواد و روحانی، حسین، (1386)، «بررسی تطبیقی دموکراسی غربی با دموکراسی متعهد دکتر علی شریعتی»، مجله علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره 9، صص 78-59.
- اونز، دنیل، (1387)، فرهنگ مقدماتی اصطلاحات روان­کاوی لکانی، ترجمه مهدی پارسا و مهدی رفیع، چاپ دوم، تهران: گام نو.
- بروجردی، مهرزاد، (1393)، روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی­گرایی، ترجمه جمشید شیرازی، تهران: نشر فرزان روز.
- پیران، پرویز، (1382)، «جامعه­ای پیچیده با مردمی پیچیده»، ماهنامه نامه، شماره 29، ص 15.
- حسینیان، روح­الله، (1388)، درآمدی بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- دژاکام، محمدیاسین، (1380)، شریعتی و بازفهمی دین، تهران: ذکر.
- رایت، الیزابت، (1394)، لکان و پسافمنیسم، ترجمه محمود مقدس، تهران: مهرگان خرد.
- رجایی، فرهنگ، (1387)، مشکلۀ ایرانیان، تهران: نشر علمی فرهنگی.
- رشیدی، احمد، (1391)، درآمدی تطبیقی بر مدرنیت و اصالت­گرایی فرهنگی در روسیه و ایران، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
- رهنما، علی، (1381)، مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد، زندگی­نامه سیاسی علی شریعتی، ترجمه کیومرث قرقلو، تهران: نشر گام نو.
- شریعت­رضوی، پوران، (1374)، طرحی از یک زندگی، تهران: نشر چاپ پخش.
- شریعتی، علی، (1357)، خودسازی انقلابی، تهران: حسینیه ارشاد.
- ________، (1360)، چه باید کرد؟، مجموعه آثار، جلد 20، تهران: چاپ پخش.
- ________، (1367)، هبوط در کویر، مجموعه آثار، جلد13، تهران: چاپ پخش
- ________، (1368)، علی(ع)، مجموعه آثار، جلد26، تهران: نشرآمون.
- ________، (1370)، تاریخ تمدن، مجموعه آثار، جلد11، چاپ دوم، تهران: انتشارات قلم.
- ________، (1372)، جهان­بینی و ایدئولوژی، مجموعه آثار، جلد 23، تهران: انتشار.
- ...................، (1373)، بازگشت به خویشتن، مجموعه آثار، جلد 4، چاپ چهارم، تهران: انتشارات الهام.
- ________، (1379)، تاریخ و شناخت ادیان (1و2)، جلد 15و16، تهران: انتشار
- ________، (a1380)، جهت­گیری طبقاتی اسلام، جلد 10، تهران: قلم.
- ________، (b1380)، ما و اقبال، مجموعه آثار، جلد 5، تهران: الهام.
- ________، (1382)، اسلام‌شناسی (1)، جلد16، تهران: قلم.
- ________، (1382)، اسلام‌شناسی (2)، جلد17، تهران: قلم.
-________، (1384)، تاریخ تمدن، مجموعه آثار، جلد 11، چاپ هفتم، تهران: چاپ پخش.
-________، (1391)، با مخاطب آشنا، مجموعه آثار، جلد 1، چاپ هفتم، تهران: چاپ پخش.
- عظیمی­نژادان، علی، (1380)، «شریعتی، مدرنیته و غرب­شناسی»، بازتاب اندیشه، شماره 15، صص 55-51.
- علیجانی، رضا، (1382)، شریعتی شناسی(3)، باز صف­ها اشتباه نشود، تهران: یادآوران.
- فتوحی، محمود، (1380)، مجموعه مقالات همایش بازشناسی اندیشه­های دکتر علی شریعتی، سبک و ایده در آثار شریعتی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- فغفور مغربی، حمید، (1380)، «نقش شریعتی در احیای تفکر دینی در عصر حاضر»، مجموعه مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی، جلد2، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- قادری، حاتم، (1380)، فلسفه سیاسی کلاسیک اسلامی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- قیصری، علی، (1383)، روشنفکران ایران در قرن بیستم، ترجمه محمد دهقانی، تهران: انتشارات هرمس.
- کاظمی، عباس، (1383)، جامعه­شناسی روشنفکری دینی در ایران، تهران: انتشارات طرح نو.       
- کلانتری، عبدالحسین، (1389)، دیباچه­ای بر سطوح تحلیلی، سنت و تجدد، قم: کتاب طه.
- گودرزی، غلامرضا، (1386)، تجدد نا تمام روشنفکران ایران، تهران: اختران.
- متولی، علیرضا؛ نادری، ناصر؛ نجفی، عبدالمجید؛ حسن­زاده، فرهاد و اصلانی، محمدرضا، (1387)، احیاگران: زندگی­نامه امام خمینی، استاد مطهری، دکتر علی شریعتی، سید جمال­الدین اسدآبادی و محمد اقبال لاهوری، تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.
- محمودی، سیدعلی، (1393)، نواندیشان ایرانی، نقد اندیشه­های چالش­برانگیز و تاثیرگذار ایران معاصر، تهران: نشر نی.
- منوچهری، عباس، (1396)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، با همکاری محمدرضا تاجیک ... [و دیگران]، چاپ هشتم، تهران: سمت.
- موللّی، کرامت، (1386)، مبانی روان­کاوی فروید-لکان، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
- میلانی، عباس، (1378)، تجدد و تجدد ستیزی در ایران، تهران: نشرآتیه [اختران].
- نجف­زاده، مهدی، (1394)، «حیث خیالی قانون­گذار در دورۀ تکوین سیاست مدرن در ایران»، ممالک محروسه (پژوهش­های قاجاریه‌شناسی)، شماره 1، صص 181-165.
- هومر، شون، (1388)، ژان لاک، ترجمه محمدعلی جعفری و محمد ابراهیم طاهائی، تهران: ققنوس.
- یوسفی میانجی، عبدالرضا، (1380)، «بررسی تطبیقی اندیشه­های استاد مطهری و دکتر شریعتی»، کیهان فرهنگی، شماره 175، صص17-12.
References
Abrahamian, Ervand, (1989), Radical Islam: The Iranian Mojahedin, London: I.B.Tauris.
- Freud, S, (1966), Identification, In Essaisde Psychanalyse, Paris: Payot.
 - Laca. J, (1993), The Seminar of Jacques Lacan, Book III: The Psychoses (1955-56), Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.
- Lacan, J, (1988), The Seminar. Book II, The Seminar of Jacaues Lacan, Book II: The Ego in Freuds Theory and in the Tecnique of psgch, Analysis, 1954-55, Trans, Sglvana.
- Lacan. J, (1973), Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse, Paris: Seuil.