نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه مطالعات آفریقا در موسسه مطالعات اندیشه سازان نور

2 دانشیار روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

جمهوری اسلامی ایران و اخوان‌المسلمین سه سطح از روابط در قالب جنبش- جنبش، دولت- جنبش و دولت- دولت را پشت سر گذاشته‌اند. با اینکه تصور می‌شد اخوان‌المسلمین بعد از به قدرت رسیدن، روابط خوبی با جمهوری اسلامی برقرار کند، اما در پرونده‌های منطقه‌ای در مقابل سیاستهای جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. بسیاری از مجامع سیاسی و آکادمیک ایران با تاکید بر این مرحله و با استناد به تحولات این دوره از روابط، تغییر راهبرد حمایت از اخوان‌لمسلمین در جهان اهل سنت را توصیه میکنند.
این مقاله با روش کتابخانه‌ای و با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، در پی پاسخ به این سوال است که مطلوب‌ترین سطح روابط جمهوری اسلامی با اخوان‌المسلمین در کدام سطح و در قالب چه راهبردی باید تعریف و ادمه یابد؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که به دلیل ایدئولوژیک بودن نظام سیاسی برآمده از جنبش شیعی در ایران و جنبش سنی اخوان‌المسلمین و رقابت‌ها و اصطکاک‌های مترتب بر آن، مطلوبترین سطح روابط جمهوری اسلامی با اخوان‌المسلمین باید در سطح "دولت- جنبش" و در قالب راهبرد "امتناع دولت، استمرار نهضت" تعریف و پیگیری شود. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relations of Islamic Republic of Iran with Muslim Brotherhood; From Strategic Alignment to Ideological Competition

نویسندگان [English]

  • Mostafa Ghasemi 1
  • mohammad ali basiri 2
  • Enayatollah Yazdani 3

1 Director of the Department of African Studies

2 Associate Professor of International Relations, Department of Political Science, University of Isfahan

3 Associate professor in Political Sciences Dept., University of Isfahan

چکیده [English]

The Islamic Republic of Iran has experienced three levels of movement-movement, government-movement, and government-government relationship with Muslim Brotherhood. Although it is believed that Muslim Brotherhood have established good relationships with the Islamic Republic after its coming into power, but in the regional affairs stood against the policies of Islamic Republic of Iran. Many political and academic societies of Iran, with emphasizing on the development of relations, recommend a change in the strategy of supporting Muslim Brotherhood in Sunni world.
The present paper uses library method along with a descriptive-analytical approach in order to answer  the question that: at which level should the most suitable level of relations and Strategy between Islamic Republic and the Muslim Brotherhood be defined? Here is the research finding: Findings show that due to the ideological nature of the political system resulting from the Shiite movement in Iran and the Sunni movement of the Muslim Brotherhood and its rivalries and frictions, the most desirable level of relations between the Islamic Republic and the Muslim Brotherhood should be defined and pursued at the "government-movement" level" and based on the "state refusal, movement continuation" strategy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Islamic Republic of Iran"
  • "Egyptian Muslim Brotherhood"
  • "Government-government relations"
  • "Government-movement relations"
  • "Strategy"
الف- فارسی
-    پرندوش، پوریا، (1396)، «منطق و الگوی رفتاری جمهوری اسلامی ایران در بازسازی رابطه با اخوان‌المسلمین»، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، شماره 20.
-    تلمسانی، عمر، (1361)، «مصاحبه با عمر تلمسانی»، مجله الدعوه المهاجره، سال 33، شماره 73.
-    تلمسانی، عمر، (1985)، «گفت‌وگوی عمر التلمسانی با هادی خسروشاهی»، مجله العالم، چاپ لندن، نوامبر 1985، شماره 91.
-    خادمی، محمد، (1391)، «بررسی چرایی اقدامات عربستان علیه اخوان‌المسلمین در انتخابات ریاست جمهوری مصر»، مرکز بینالمللی مطالعات صلح،  26/3/1391.
-    خاشقچی، جمال، (1391)، «ایران و اخوان رقیب هم می‌شوند؟»، دیپلماسی ایرانی به نقل از الحیات، 26/8/1391.
-    خامه‌یار، عباس، (1390)، ایران و اخوان‌المسلمین عوامل همگرایی و واگرایی،تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
-    خسروشاهی، سید هادی، (1392)، «اخوان‌المسلمین و ایران در گذر تاریخ»، فرهنگ اسلامی، شهریور 1392 - شماره 2.
-    رسول‌پور، خبات، (1392)، تبیین جامعه‌شناختی شکل‌گیری جماعت دعوت و اصلاح ایران (اخوان‌المسلمین ایران) و تحول گفتمان آن (با تأکید بر کردستان ایران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه خوارزمی،1392.
-    رصد، (1393)، «اخوان‌المسلمین را پای روابط با مصر ذبح نکنیم»، پایگاه تحلیلی رصد، 20/3/1393.
-    رمضانی، روح ا...، (1381)، چارچوب تحلیلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی،1381.
-    الغنوشی، راشد، (1979)، «انقلاب ایران یک انقلاب اسلامی است»، مجله المعرفه، س 5، ش 3، 12/2/1979.
-    فرزین نیا، زیبا، (1374)، «قدرت و سیاست خارجی جمهوری اسامی ایران: بازشناسی عناصر قدرت»، مجله سیاست خارجی، سال نهم، شماره 1.
-   فوزی، یحیی، (1389)، «گونه‌شناسی فکری جنبش‌های اسلامی معاصر و پیامدهای سیاسی - امنیتی آن در جهان اسلام»، مطالعات راهبردی، زمستان، شماره 50 .
-    فیرحی، داوود، (1391)، «اخوان‌المسلمین و آینده نظم سیاسی در خاورمیانه»، دیپلماسی ایرانی،24/11/1391.
-    قادری، علی، (1391)، «موضع ایران در قبال "اخوان‌المسلمین مصر" چیست؟»، پایگاه تحلیلی- خبری عصر ایران، ۲۲ آذر ۱۳۹۱ .
-    قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
-    «اخوان‌المسلمین در یک نگاه»، مجله معارف، اسفند 1389، شماره 83 .
-   موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، (1396)، «بازسازی رابطه ایران و اخوان‌المسلمین»، نشست تخصصی، صورتجلسه دوم و پنجم کارگروه اندیشه، آبان و آذر 1396.
-    مهتدی، محمد علی، (1396)، «موانع منطقه‌ای و بین‌المللی در رابط ایران و اخوان‌المسلمین»، نشست تخصصی، تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، شماره 5.
-    میرزایی، حسین، (1396)، «روابط ایران و اخوان‌المسلمین»، مصاحبه، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 2/8/1396.
-    میرزایی، حسین، (1396)، «روابط ایران و اخوان‌المسلمین»، نشست تخصی، موسسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 18/7/1396.
-    نخعی، هادی، (1376)، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه، 1376.
 
ب- عربی
-           ابراهیم، عزالدین، (1364)، السنه و الشیعه ضجّه مفتعله، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
-           حنفی، حسن، (1986)، الحرکات الاسلامیه فی مصر،، چاپ اول، قاهره: المؤسسه الاسلامیه للنشر.
-  غزالی، احمد ربیع، (2014)، ألغام فی منهج الإخوان «اول دراسة نقدیة فی فکر الاخوان المسلمین»، چاپ اول، قاهره: دار سما للنشر و التوزیع،.
-  عمادی، عبدالغنی، (2013)، الحرکاتالاسلامیهفیالوطنالعربی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیه.
 
پ- منابع اینترنتی
-         جابر، محمود، (1392)، «نقش الازهر در ذبح شهید حسن شحاته به نقل از شاهدی عینی»، گفتگوی محمود جابر در گفتگو با رسا؛ خبرگزاری مشرق، 4 تیر 1392، برگرفته از:
-         دیپلماسی ایرانی، (1391)، «مرسی اعراب را بر ایران ترجیح می‌دهد»، دیپلماسی ایرانی به نقل از گلف نیوز، (15مهر1391) قابل دسترسی در:  http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1907625.
-         روزنامه عکاظ، (2012)، «مرسی: امنیت کشورهای خلیج فارس خط قرمز مصر است»، مصاحبه مرسی با روزنامه عکاظ چاپ عربستان در جولای 2012، بازنشر در خبرگزاری فارس،  21/4/1391، قابل دسترسی در:
-         قاضی زاده، یوسف، (1389)، «رابطه اخوان‌المسلمین با انقلاب اسلامی»، (20/11/1389) قابل دسترسی در:       https://article.tebyan.net/155245.
-         مرکز تحقیقات استراتژیک، (1390)، «نقش و تحرکات اخوان المسلمین در دگرگونی‌های مصر»، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، 20 /1/1390، قابل دسترسی در :
 
ت- منابع انگلیسی
-          Dot-Pouillard, Nicolas, (2016), “Iran and the Muslim Brotherhood: The Best of Enemies?”, Middle East Eye, 20 May 2016, available at:  http://www.middleeasteye.net/news/iran-and-muslim-brotherhood-best-enemies-2061107490.
 -          Hope, Bradley, (2012), “Egypt’s Morsi to Visit Saudi Arabia in Bid for Aid”, July 10, 2012, the National, available at: https://www.thenational.ae/uae/egypt-s-morsi-to-visit-saudi-arabia-in-bid-for-aid-1.357943.
 -                       Moghadam, Assaf. Fishman, Brian, (2011), Brian Fishman Fault Lines in Global Jihad: Organizational, Strategic, and Ideological Fissures, New York.
-          Muslih, Muhammad, (2000), “The Foreign Policy of Hamas, Council on Foreign Relations”, February 15, 2000, available at: https://www.cfr.org/report/foreign-policy-hamas.
 -          Salama, Mohammad, (2015), “The Muslim Brotherhood and Their Relationship with Iran”, Economics Around the World, available at: http://www.ia forum. org/ Content/ View Internal Document.cfm? ContentID=8287.