نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 دانشیار گروه علوم سیاسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران
3 استادیار گروه علوم اجتماعی.دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
چکیده
دولت‌ها در تمدن‌های آب‌پایه به دلیل تحکیم سازمانی از جامعه نیرومندتر بوده‌اند و آب و مصرف آن سبب شده است آب نقش اساسی خود را در شکل‌دهی به روابط اجتماعی- سیاسی ملت‌ها و جوامع بشری ایفا نمایند. از این روی پرسش اصلی تحقیق عبارت است از الزامات تعامل دولت و جامعه در حکمرانی آب ایران چگونه است؟یافته‌های تحقیق بر اساس روش توصیفی- تحلیلی نشان می‌دهد دولت در ایران به دلیل دارا بودن توانایی نفوذپذیری، توانایی تنظیم روابط اجتماعی و تخصیص منابع باعث فربه‌تر بودن آن نسبت به جامعه شده است. دلایل فربگی دولت در ایران عبارتند از: انتقال حوضه‌ای، صدور مجوز، تصفیه آب، سیاست سازه‌ای، سیاست نرخ‌گذاری، اخذ مجوز انشعابات، افزایش جمعیت و بالا رفتن سطح زندگی، رشد کشاورزی و صنایع، حل‌وفصل منازعات میان متقاضیان آب، ایجاد مشوق‌های اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی. دلالت‌های راهبردی که در تعامل دولت- جامعه در حکمرانی آب باید توجه شود شامل: تغییر رفتار پایدار، گفتگوی ملی، نهادسازی و ایجاد ساختارهای کارآمد و اثربخش، تفکر کلنگری، توجه به بستر تاریخی- فرهنگی، یادگیری اجتماعی، مرجعیت بخش آب است. در چارچوب نظری از نظریه شیوه تولید آسیایی و حکمرانی آب بهره گرفته می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of State-society Interactions in Iranian Water Governance: Strategic Implications
نویسندگان [English]
- Abolfazl Ghasemi 1
- Morteza Alavian 2
- Maryam Hosseini 3
1 Ph.D, Political Science, University of Mazandaran , Babolsar, Iran
2 Associate Professor Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, University of Mazandaran,Babolsar
3 Assistant Professor Department of Social Science, Faculty of Humanities Science, University of Bojnord, Bojnord, Iran
چکیده [English]
Governments in water-based civilizations have been stronger than society due to organizational consolidation, and water and its consumption have caused water to play its essential role in shaping the socio-political relations of nations and human societies. Therefore, the main question of the research is what are the requirement of state and society interaction in Iran water governance? Findings of the research based on descriptive-analytical method show that the state in Iran due to its ability to penetrate, the ability to regulate social relations and resource allocation has made it stronger than society. Factors that strengthen the state in Iran in the field of water are: port transfer, licensing, water treatment, structural policy, pricing policy, obtaining permits for diversions, increasing population and raising living standards, agricultural and industrial growth, resolving disputes between water applicants, creating economic and socio-cultural incentives. To change water management, we need to change the behavior of state and society in the form of water governance. The strategic implication that should be considered in the interaction of the state and society in the water governance include: Sustainable Behavior Change, National Dialogue, Institutionalization and Creation Efficient and Effective Structure, holistic thinking, attention to the historical and cultural background, social learning, referential of the water governance.
کلیدواژه‌ها [English]
- Iran
- Asian Production Method
- State
- Society
- Water Governance
- احمدی پور، زهرا و احمدی، ابراهیم، (1399)، «تحلیل عوامل موثر بر ناکامی حکمرانی آب در ایران»، سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره8، شماره ویژه.
- الوند، مرضیه سادات و قاسمی، ابوالفضل، (1400)، «اصول راهبردی سیاستگذاری مواجهه با کرونا به مثابه مساله بدخیم سیاستی»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره10، شماره 37.
- ازغندی، علیرضا، (1385)، درآمدی بر جامعه‌شناسی ایران،تهران: قومس.
- افسری، عبدالحمید و دیگران، (1396)، «مدل داده‌بنیاد بررسی جامعه‌شناختی حکمرانی آب در بحران دریاچه ارومیه»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 7، شماره 25.
- اسلامی، روح الله و رحیمی، احمد، (1398)، «سیاستگذاری و بحران آب در ایران»، سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 7، شماره 3.
- اسماعیلی فرد، مریم و کاوه فیروز، حسن، (1395)، «آسیب‌شناسی سیاستگذاری آب در ایران»، راهبرد اجتماعی فرهنگی، دوره 5، شماره 21.
- اصغری، امیررضا، (1395)، «مقیاس‌ها و روش‌های اندازه‌گیری و تقسیم آب در ایران»، پژوهش‌نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، دوره 5، شماره20.
- اندیشکده تدبیر آب ایران، (۱۳۹۴)، ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور، چ۲، تهران: اندیشکده تدبیر آب ایران.
-آشنا، حسام‌الدین، (۱۳۹۴)، بحران آب یا بحران حکمرانی، ضمیمه روزنامه شرق (21 شهریور 1394).
- آلموند، گابریل؛ چاول جونیور، جی.بینگهام؛ جی. مونت، رابرت، (1381)، چهارچوب نظری برای بررسی سیاست تطبیقی، ترجمه علیرضا طیب، چ3، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
- باقری، رضا و همکاران، (1400)، «حکمرانی و سیاستگذاری در قبال بحران منابع آب در جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره11، شماره40.
- حافظ نیا، محمدرضا و نیکبخت، مهدی، (1381)، «آب و تنش‌های اجتماعی- سیاسی مطالعه موردی: گناباد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره17، شماره‌های 2-3.
- خبرگزاری ایمنا، (1396)، پروژه‌های تصفیه‌خانه فاضلاب مهمترین طرح‌های زیست‌محیطی در کشور هستند، تاریخ آخرین بازدید 06/06/1401. دسترسی در:
http://www.imna.ir/news/300594.
- زارعی، محمدابراهیم و سلطانمرادی، زهرا، (1395)، «بررسی ارتباط میزان ثبات سیاسی با مدیریت آب در اصفهان صفوی»، تاریخ اسلام و ایران، سال 26، شماره 31.
- ذکائی، محمد، (1391)، «مطالعات فرهنگی و مطالعات حافظه»، مطالعات اجتماعی ایران، دوره 5، شماره 3.
- سیاح، مونس؛ آقایی دیزج، پروانه و محموداف، مریم، (1396)، «بررسی ارتباط سیاست‌های جمعیتی با وضعیت منابع آبی کشور»، فصلنامه جمعیت، سال 24، شماره‌های 99-100.
- صفی‌نژاد، جواد، (1369)، بنه: نظام‌های زراعی سنتی در ایران، تهران: امیرکبیر.
- طالبی صومعه سرایی، مهشید و همکاران، (1400)، «سیر تحولات برنامه‌ریزی و سیاستگذاری آب در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران»، مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره14، شماره 1.
- عمرانیان خراسانی، حمید، (۱۳۹۴)، «حکومت خوب و مدیریت آب»، نشریه آب و توسعه پایدار، دوره1، شماره 3.
- فاضلی، محمد، (۱۳۹۶)، «جامعه‌شناسی سیاسی بحران آب در ایران: کم‌آبی یا بحران آب؟»، ضمیمه روزنامه شرق، (21 شهریور 1394).
- قانون توزیع عادلانه آب، (1361)، دسترسی در
. https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90679
- مرادی طادی، محمدرضا، (1396)، «آب و سیاست؛ نگاهی به فرایند سیاسی شدن آب»، مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 9، شماره 4.
- معصومی، کاوه، (۱۳۹۴)، «رابطه دولت- ملت: زمانی برای تغییر نقش‌ها»، ضمیمه روزنامه شرق، (21 شهریور 1394).
- معصومی، کاوه، (1401)، «مسأله آب با کدام روایت اجتماعی؟»، فصلنامه گفت و گوی آب، سال 11، شماره 36.
- کریمی مله، علی و همکاران، (۱۳۹۳)، «دولت قوی و جامعه ضعیف: رابطه دولت و جامعه در عصر محمدرضا شاه ۱۳۳۲-۱۳۵۶»، رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 26.
- مرکز آمار ایران، (1395)، سالنامه آماری کشور، دسترسی در:
https://nnt.sci.org.ir/sites/apps/yearbook/year_book_doc/95-99-01.pdf.
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، (1384)، مدیریت منابع آب و توسعه پایدار، گزارش پژوهشی شماره مسلسل:7374 دسترسی در :
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/731115.
-----------------، (1391)، بررسی تطبیقی و آسیب‌شناسی ساختار حاکمیتی مدیریت آب در ایران و ارائه ساختار مطلوب، گزارش پژوهشی، شماره مسلسل:12650. دسترسی در:
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/823224.
- میرعمادی، طاهره، (1396)، «آینده‌پژوهی انتقادی حکمرانی آب در ایران»، سیاستگذاری عمومی، دوره3، شماره 4.
- نوری اسفندیاری، انوش، (۱۳۹۴)، «ارزیابی حکمرانی آب در ایران»، ضمیمه روزنامه شرق، (21 شهریور 1394).
- واینر، مایرون و هانتینگتون، ساموئل، (1392)، درک توسعه سیاسی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ2، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- وحید، مجید و رنجبر، محسن، (1397)، «آسیب‌شناسی بعد سیاسی حکمرانی آب در ایران (1368-1392)»، سیاستگذاری عمومی، دوره 4، شماره 4.
- وزارت نیرو، (1398)، گزارش آماری صنعت آب و فاضلاب کشور، دسترسی در:
https://isn.moe.gov.ir/getattachment/e8ba93e1-39e4-4c02-9de9-526907320421.
- وزارت نیرو، (1399)، گزارش آماری سالانه صنعت آب و برق 1398، دسترسی در:
https://b2n.ir/418000.
- وزارت نیرو، (1400)، گزارش عملکرد هشت ساله وزارت نیرو در دولت تدبیر و امید، دسترسی در: ipo.moe.gov.ir/getattachment.
- ویتفوگل، کارل، (1398)، استبداد شرقی: بررسی تطبیقی قدرت تام، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ 4، تهران: ثالث.
- یادگاری، آمنه؛ یوسفی، علی و امینی، امیر مظفر، (1397)، «تحلیل نهادی ساختار حکمرانی آب در حوضه زاینده رود»، تحقیقات منابع آب ایران، سال14، شماره 1.
References
- Afsari, Abdolhamid & Et al, (2017), “The Grounded Theory of the Sociological Investigation Foundation of Water Governance in Urmia Lake Crisis”, Strategy Studies Public Policy, Vol. 7, No. 25. [In Persian]
- Ahmadipour, Zahra & Ahmadi, Ebrahim, (2021), “The Analysis of the Effective Factor on the Failure of Water Governance in Iran”, The Macro and Strategic Policies, Vol. 8, Special Issue. [In Persian]
- Almond, Gabriel; Powell, Bingham; Mundt, Robert, (2002), Comparative Politics a Theoretical Framework, Translated by: Alireza Tayyeb, Tehran: State Management Training Center. [In Persian]
- Alvand, Marzieh Sadat & Ghasemi, Abolfazl, (2021), “Strategy Principles of Policy Making in the Confront with Corona as a Malignant Policy Problem”, Quarterly of Political Strategic Studies, 37, No. 10. [In Persian]
- Asghari, Amirreza, (2016), “Measures and Methods for Measuring and Distribution of Water in Iran”, Socio Economic History Studies, Vol. 5, No. 2. [In Persian]
- Ashna, Hesammodin, (2015), “Water Crisis and Governance Crisis”, Shargh Newspaper. [In Persian]
- Azghandi, Alireza, (2006), Introduction and Iran of Political Sociology, Tehran: Ghoomes. [In Persian]
- Australian Public Service Commission, (2007), Tackling Wicked Problems, A Public Policy Perspective, Policy Paper, Australian Public, available at: http://www.enablingchange.com. au/wickedproblems.pdf.
- Bagheri, Reza & Et al, (2021), “Governance and Policy in Response to the Water Resources Crisis in the Islamic Republic of Iran”, International Relations Research, Vol. 11, No.1. [In Persian]
- Cheng, A. S., Danks, C., & Allred, S. R, (2011), “The Role of Social and Policy Learning in Changing Forest Governance: An Examination of Community-Based Forestry Initiatives in the US”, Forest Policy and Economics, Vol. 13, No. 2.
- Fazeli, Mohammad, (2017), “Political Sociology of Water Crisis in Iran: Water Shortage or Water Crisis”, Shargh Newspaper. [In Persian]
- Hafeznia, Mohammadreza; Nikbakht, Mehdi, (2002), “Water and Socio-Political Tensions Case Study: Gonabad”, Geographical Research, Vol. 17, No. 2-3. [In Persian]
- Iran Metropolitans News Agency, (2017), Sewage Treatment Plant Projects Are the Most Important Environmental Projects in the Country, Website: http:// www. imna. ir/ news/ 300594.
- Iran Water Plan Institute, (2015), Preliminary Evaluation of the Country Water Over nance, Two Edition, Tehran: Iran Water Plan Institute. [In Persian]
- Islami, Ruhollah, Rahimi, Ahmad, (2019), “Policymaking and Water Crisis in Iran”, The Macro and Strategic Policies, Vol. 7, No. 3. [In Persian]
- Ismaeelifard, Maryam & Kavehfiruz, Hassan, (2016), “Pathology of Water Policy in Iran”, Social and Cultural Strategy, Vol. 5, No. 21. [In Persian]
- Lautze J., (Ed.), (2014), Key Concepts in Water Resource Management: A Review and Critical Evaluation, New York: Routledge.
- Law on Equitable Distribution of Water, (1982), Website: https: //rc. majlis. ir/ fa/ law/ show/ 90679. [In Persian]
- Karimi, Ali, Et al, (2014), “Strong State and Weak Society: The Relationship between State and Society in the Era of Mohammadreza Shah1953-1977”, Rahyaft of the Islamic Revolution, Vol. 8, No. 26. [In Persian]
- Masoomi, Kaveh, (2015), “Nation – State Relationship: Time Change Roles”, Shargh Newspaper. [In Persian]
- Masoomi, Kaveh, (2022), “Water Issue with Which Social Narrative?”, Water Conversation, Vol. 11, No. 36. [In Persian]
- Migdal.S, Joel, (2001), State in Society: Studding How States and Societies Transformed and Constitute one Another, Cambridge University Press.
- Ministry of Energy, (2019), Statistical Report of the Country Water and Sewage Industry, website: https:// isn. moe. gov. ir/ getattachment/ e8ba93e1-39e4-4c02-9de9-526907320421. [In Persian]
- Ministry of Energy, (2020), Annual Statistical Report of the Water and Electricity Industry 2019, Website: https://b2n.ir/418000. [In Persian]
- Ministry of Energy, Eight- Year Performance Report of Ministry of Energy in the Government of Wisdom and Hope, Website; ipo.moe.gov.ir/getattachment/ (2021). [In Persian]
- Miremadi, Tahereh, (2017), “Critical Futures Studies of Water Governance in Iran”, Public Policymaking, Vol. 3, No. 4. [In Persian]
- Moraditadi, Mohammadreza, (2017), “Water and Politic: A Look at the Process of Water Politicization”, Interdisciplinary Studies in the Humanities, Vol. 9, No. 4. [In Persian]
- Noori Esfandiary, Anoosh, (2015), “Evaluation of Water Governance in Iran”, Shargh Newspaper. [In Persian]
- OECD, (2015), The OECD Principles on Water Governance, Centre for Entrepreneurship, SMEs, Regions and Cities.
- Omranian Khorasani, Hamid, (2015), “Good Governance and Water Management”, Water and Sustainable Development, Vol. 1, No. 3. [In Persian]
- Research Center, (2005), “Water Resource Management and Sustainable Development”, available at: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/731115 [In Persian]
- -------------------, (2012), “Comparative Study and Pathology of the Sovereign Structure of Water Management in Iran and Providing the Optimal Structure”, Available at: https:// rc. majlis. ir/ fa/report/show/823224. [In Persian]
- Rittle, Horst, & Webber, Melvin, (1973), “Dilemmas in a General Theory of Planning”, Policy Science, No. 4.
- Roberts, Nancy, (2011), “Wicked Problems and Network Approaches to Resolution”, International Public Management Review, Vol. 1, No. 1.
- Safinejad, Javad, (1990), Boneh: Traditional Farming Systems in Iran, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
- Siah, Mones; Aghaee Dizaj, Parvaneh & Mahmudof, Maryam, (2017), “Investigating the Relationship between Population Policies and the Status Water Resource in the Country”, Population Magazine, Vol. 24, No. 99-100. [In Persian]
- Statistical Central of Iran, (2016), Statistical Yearbook of the Country, Website: https:// nnt. sci. org.ir/sites/apps/yearbook/year_book_doc/95-99-01.pdf. [In Persian]
- Talebi Somehsaraie, Mahshid & et al, (2022), “Investigating the Evolution of Water Planning and Policy in Pre- and Post- Islamic Revolution in Iran”, Interdisciplinary Studies in the Humanities,Vol. 14, No. 1. [In Persian]
- UN Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR), (2015), The Human Cost of Weather 1995-2015. Available at: https:// www. unisdr. org/ 2015/ docs/ climatechange/. COP21_ Weather Disasters. Report_ 2015_ FINAL.pd
- United Nations University (UNU), (2017), Institute for Water, Environment and Health, Global Water Crisis: The Facts, Available at: http:// inweh. unu. edu/ wpcontent/ uploads/ 2017/ 11/ Global-Water-Crisis-TheFacts.pdf.
- Vahid, Majid & Ranjbar, Mohsen, (2018), “Pathology of the Political Dimension of Water Governance in Iran1989-2013”, Public Policymaking, Vol. 4, No. 4. [In Persian]
- Water Governance Facility, “the Four Dimensions”, Available at: https://siwi.org/undp-siwi-water-governance-facility/what-is-water-governance/the-four-dimensions?iproject=undp-siwi-water-governance-facility.
- Weedon, Jordan, (2012), “Collective Memory: Theory and Practice”, Social Semiotics, Vol. 22, No. 2.
- Weiner, Myron & Huntington, Samuel, (2013), Understanding Political Development, Translated by Strategy Studies, Two Edition, Tehran: Strategy Studies. [In Persian]
- Wittfogel, Karl, (2019), Oriental Despotisms: A Comparative Study of Total Power, Translated by Mohsen Salasi, Fourth Edition, Tehran: Sales. [In Persian]
- Yadegari, Amaneh & Yousefi, Ali; Amini, Amirmozaffar, (2017), “Institutional Analysis of Water Governan Structure in the Zayande-Roud Basin”, Iran-Water Resources Research, Vol. 14, No. 1. [In Persian]
- Zaraee, Mohammad Ibrahim & Soltanmoradi, Zahra, (2016), “Investigating the Relationship Between Political Stability and Water Management in Safavid Isfahan”, History Islam and Iran, Vol. 26, No. 31. [In Persian]
- Zokaee, Mohammad, (2012), “Cultural Studies and Memory Studies”, Iran Social Studies, Vol. 5, No. 3. [In Persian]
)