نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کروناویروس، دستاورد زیست فاجعه‌بار انسانِ مدرن است. هدف نوشتار، پیشنهادی هنجارین است برای رهایی‌بخشی انسان گرفتار‌شده در دام کرونا؛ ویروسی که انسان اجتماعی را منزوی ساخته است. کرونا به‌شتاب، تاج‌دارِ گیتی شده و جهان را بر لبه‌ آشوب قرارداده است. پرسمان نوشتار این است‌که کروناویروس، پیوندِ کمابیش ‌نظم‌یافته‌ جامعه‌ سیاسی مدرن (دولت/جامعه‌ مدنی/مردم) را که یادگارِ مدرنیته‌ اروپایی بود، به‌ لرزه درآورده است؛ از یک‌سو به دولت‌ها قدرت فراوان بخشیده، از دیگرسو، فرد را ضعیف‌تر ساخته است. دشواره‌ برآمده از بیماری همه ‌جهان‌گیر این است‌ که کروناویروس، فرد ضعیف‌شده‌ را دعوت به جدازیستی نموده و انسان «باهم‌زیسته» را «گوشه‌گیر به‌کنج‌رفته» می‌خواهد. از دیدگاه روش‌شناختی، نگارنده با پذیرش پیش‌انگاره‌ «بنیانِ سه‌پایه‌ دولت/جامعه‌ مدنی/فرد» در همراهی با رویکرد انتقادی و با بهره‌گیری همزمان از دو روش «چگونه- ممکن است»/ «چگونه- باید»، کوشش کرده است‌ تا این انگاره‌ تجویزی را مستدل سازد که واژه‌ نادرست فاصله‌گذاری اجتماعی[1]، چرخش‌گاهی[2]است‌ که نیازمندی بشر را به یک «اجتماع مدنی مجازی»، بایسته نموده است. یافته‌ هنجارین نوشتار این است‌که یکی از راه‌های کاهش دشواری‌های (جسمی/روانی) گوناگونِ برآمده از قرنطینه/خانه‌نشینی اجباری/دوری‌گزینی/باهم‌نبودن‌های اجتماعی، از راهروِ برساختن گمینشافتِ مجازی ممکن است؛ جماعت مدنی مجازی‌ای که جداگری فیزیکی و به‌هم‌نزدیک‌سازی اجتماعی را دسترس‌پذیر می‌سازد.


 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Construction of Virtual Gemeinschaft in the Era of Corona

چکیده [English]

Coronavirus is the catastrophic achievement of modern mankind. The purpose of the present article is a normative proposal for the release of human being that is trapped in a corona; a virus that has isolated social man. The problematic of the article is that the coronavirus has shaken the more or less orderly linkage of modern political society (government / civil society / people) that was a relic of European modernity; on the one hand, it has given government’s greater power, on the other hand, it has made the individual weaker. The difficulty with the pandemic disease is that the coronavirus invites the weakened person to segregation and wants the cohabiting person to be the perverted isolator. From a methodological point of view, the author has tried to achieve this reasoning idea by accepting the presupposition of the "three-pronged foundation of the state / civil society / individual in conjunction with a critical approach and by simultaneously using the two "how-is possible" / "how-should" methods; argue that the misnomer of social distancing is a turning point that has necessitated human need for a "virtual civil society". The normative finding of the paper is that one of the ways to reduce the various (physical / psychological) difficulties arising from quarantine / forced housing / displacement / social cohesion is through the corridor of virtual virtualization; A virtual civic community that makes physical segregation and social rapprochement accessible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Corona
الف- فارسی
- اردستانی، علی، (1393)، بنیادهای نظری علم سیاست، تهران: قومس.
- اسنودن، فرانک، (1399)، «چگونه بیماری‌های عالمگیر تاریخ را تغییر می‌دهد»، ترجمه‌ شیرین کریمی، در کتاب: گروه نقد اقتصاد سیاسی، کرونا از منظر اقتصاد سیاسی، نشر الکترونیک www.pecritique.com.
- ایزدبخش، حمید، (1399)، «کرونا، ویروسی اجتماعی»، کرونا مثبت، تهران: مرکز رشد دانشگاه امام صادق.
- آذرشب، محمدتقی؛ آسوده، رضا، (1398)، «جایگاه جامعه‌ مدنی در توسعه‌ سیاسی»، راهبرد سیاسی، سال3، شماره‌3.
- باتامور، تام، (1370)، جامعه‌شناسی، ترجمه‌ سیدحسن منصور و سیدحسن حسینی کلجاهی، تهران: امیرکبیر.
- برشت، کیت، (1399)، «هنر فاصله‌گذاری اجتماعی براساس آرای هانا آرنت»، ترجمه‌ شیرین، نشر الکترونیک www.pecritique.com.
- بلیکی، نورمن، (1387)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه‌ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
- بیوتیگن، یاکوسلاو، (1381)، «منش سیاسی جامعه‌ مدنی»، ترجمه‌ عبدالعزیز مولودی، جامعه‌شناسی ایران، دوره‌4، شماره‌4.
- پیمان، حبیب‌الله، (1399)، «شب تیره‌ آشوب باردار صبح روشن دیگری است: گذار از پارادایم سوژه- ابژه در وضعیت پسااومانیسم»، پویه، شماره‌11.
- تامپسون، کنت، (1392)، نقل‌قول‌های کلیدی در جامعه‌شناسی، ترجمه‌ نیره توکلی، تهران: ثالث.
- توحیدفام، محمد، (1386)، «ساختارهای آینده‌ دولت‌ملت‌ها و چالش‌های فراروی آن‌ها»، پژوهشنامه‌ علوم سیاسی، سال2، شماره‌7.
- تیرمن، جان، (1392)، گرامیداشت دموکراسی؛ آمریکا تقدیم می‌کند: 100راه برای گندزدن به دنیا، ترجمه‌ لطف‌الله میثمی، تهران: صمدیه.
- تیلر، چارلز، (1377)، «ایجاد جامعه‌ مدنی»، ترجمه‌ مسعود صادقی، مطالعات راهبردی، دوره‌1، شماره‌2.
- جوادی فتح، سارا، (1384)، «جهانی‌شوندگی و جایگاه دولت»، راهبرد، شماره‌38.
- چامسکی، نوآم، (1387)، هژمونی یا بقاء: تلاش آمریکا برای سیطره‌ جهانی، ترجمه‌ آسوده نوین، تهران: اطلاعات.
- چاندوک، نیرا، (1377)، جامعه‌ مدنی و دولت، ترجمه‌ فریدون فاطمی و وحید بزرگی، تهران: نشر مرکز.
- حریری اکبری، محمد، (1380)، «دموکراسی و جامعه‌ مدنی»، پژوهشنامه‌ علوم انسانی، شماره‌29.
- حیدری، آرش؛ سرحدی، سجاد، (1392)، «دوگانه‌ فرد/جامعه در اندیشه‌ دورکیم: دوگانه‌ای کاذب یا واقعی»، جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ 14، شماره‌3.
- خانیکی، هادی؛ خجیر، یوسف، (1398)، «ظرفیت‌ها و چالش‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی برای جامعه‌ مدنی ایران»، مطالعات رسانه‌های نوین، سال5، شماره‌17.
- دماث، کریستوفر، (1379)، «چرا عصر دولت‌ بزرگ به سرنیامده؟»، ترجمه‌ حبیب‌الله کمالی، مطالعات منطقه‌ای، شماره ‌5.
- دیباج، سیدموسی، (1383)، «درآمدی بر مبانی نظری ضد- دولت»، مطالعات راهبردی، سال7، شماره‌3.
- دینی ترکمانی، علی، (1399)، «کرونا، پیام‌آور بازگشت به اجتماع: نابرابری و مخاطرات بیشتر «جامعه‌ در ریسک» برای فقرا»، پویه، شماره ‌11.
- رشیدیان، عبدالکریم، (1385)، «ازفرد مدرن تا شخص پست‌مدرن»، نامه‌ فلسفه، دوره ‌34، شماره‌1.
- سبزه‌ای، محمدتقی، (1386)، «جامعه‌ مدنی به‌مثابه قرارداد اجتماعی: تحلیل مقایسه‌ای اندیشه‌های هابز، لاک و روسو»، پژوهش حقوق و سیاست، سال 9، شماره ‌22.
- سبزه‌ای، محمدتقی، (1391)، «جامعه‌ مدنی در مقابل رژیم‌های تمامیت‌خواه: تحلیل جامعه‌شناسانه‌ رویکردهای اروپای شرقی به جامعه‌ مدنی»، جامعه‌شناسی ایران، دوره ‌13، شماره‌‌های1و2.
- سلیمی، حسین، (1385)، «رابطه‌ مفهومی جامعه‌ مدنی، ستیزه‌جویی و صلح‌طلبی در عرصه‌ اندیشه سیاسی»، پژوهشنامه‌ علوم سیاسی، شماره ‌4.
- سیدامامی، کاووس، (1391)، پژوهش در علوم سیاسی: رویکردهای اثبات‌گرا، تفسیری و انتقادی، تهران: پژوهشکده‌ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه امام صادق.
- شریعتی، سوسن، (1399)، «خویش‌یابی در عصر کرونا»، پویه، شماره ‌11.
- صرامی، سمیه؛ نکویی‌مهر، نفیسه، (1398)، «بررسی ماهیت اعتقادی و حقوقی مکاتب فردگرایی یا اصالت فرد»، پژوهش‌های اعتقادی‌کلامی، سال9، شماره ‌33.
- ضیایی بیگدلی، محمدرضا، (1381)، «جامعه‌ مدنی جهانی و حقوق بین‌الملل»، پژوهش حقوق و سیاست، دوره ‌4، شماره ‌7.
- عاملی، سعیدرضا، (1385)، «فردگرایی جدید و تلفن همراه: تکنولوژی فردگرایی و هویت»، رسانه، شماره‌1.
- علم، محمدرضا، (1382)، «بررسی موانع تاریخی استقرار جامعه‌ مدنی در ایران معاصر با تکیه بر ناکارآمدی نخبگان»، پژوهشنامه‌ علوم انسانی، شماره‌ 38.
- علیانی، کوروش، (1399)، «به‌نام خداوند افسردگی»، سه‌نقطه، شماره ‌13.
- غرایاق زندی، داود، (1376)، «رابطه‌ جامعه‌ مدنی و دولت: بررسی تطبیقی لاک و گرامشی»، راهبرد، شماره‌ 14.
- غرایاق زندی، داوود، (1387)، «مفهوم امنیت در قالب گونه‌های مختلف دولت: قبیله، دولت- شهر، امپراتوری و دولت مدرن»، مطالعات راهبردی، سال11، شماره‌ 4.
- غفوری، محمد؛ جعفری، روح‌الله، (1387)، «سرمایه‌ اجتماعی، جامعه‌ مدنی و دموکراسی؛ رابطه‌ متقابل یا یک‌سویه»، پژوهشنامه‌ علوم سیاسی، سال 3، شماره‌ 2.
- کاظمی، حجت، (1393)، «جهانی‌شدن و دولت‌های توسعه‌گرا؛ سویه‌های تغییر و تداوم نقش دولت در فرآیند توسعه»، سیاست، دوره‌ 44، شماره‌ 1.
- کریستنسن، گوردون، (1377)، «جامعه‌ مدنی جهانی و حاکمیت حقوق بین‌الملل»، ترجمه‌ حسین شریفی طرازکوهی، راهبرد، شماره‌ 15و16.
- کوئن، بروس، (1379)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه‌ غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سازمان سمت.
- کیویستو، پیتر، (1380)، اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمه‌ منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.
- گل‌محمدی، احمد، (1389)، «بازتعریف تاریخ سیاسی: پیشنهادی برای سامان‌دهی تاریخ سیاسی‌پژوهی»، تاریخ‌نگری وتاریخ‌نگاری، سال20، شماره‌ 84.
- گل‌محمدی، احمد، (1394)، «مفهوم‌بندی وبری دولت»، دولت‌پژوهی، سال1، شماره‌ 1.
- لسانی، سیدبهزاد، (1394)، «دولت در اندیشه‌ لیبرالیسم»، اندیشه‌های حقوق عمومی، سال5، شماره‌ 8.
- لنسکی، گرهارد؛ لنسکی، جین، (1369)، سیر جوامع بشری، ترجمه‌ ناصر مفقیان، تهران: علمی و فرهنگی.
- لیتل، دانیل، (1385)، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه‌ی عبدالکریم سروش، تهران، صراط.
- ماحوزی، رضا، (1399)، «کروناویروس و دوگانه‌ ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم»، به‌کوشش حسین میرزایی، در کتاب جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران ویروس کرونا در ایران، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
- مدنی قهفرخی، سعید، (1390)، جماعت‌گرایی و برنامه‌های جماعت‌محور، تهران: یادآوران.
- مدنی قهفرخی، سعید، (1399)، «جماعت در بحران: سه‌راهی لیبرال، اقتدارگرا و جماعت‌گرای سیاست اجتماعی در مبارزه با کرونا»، پویه، شماره‌ 11.
- مدیسون، جیمز، (1377)، «جامعه‌ مدنی»، ترجمه‌ سیمین رونقی، مطالعات راهبردی، دوره‌ 1، شماره‌ 2.
- مردیها، مرتضی، (1395)، «معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی»، مطالعات بین‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره‌ 8، شماره‌ 4.
- مزادرا، ساندروز، (1399)، «سیاست مبارزاتی در زمان همه‌گیری جهانی»، ترجمه‌ میترا یوسفی، در کتاب: گروه نقد اقتصاد سیاسی، کرونا از منظر اقتصاد سیاسی، نشر الکترونیک .www.pecritique.com.
- مقدس، اعظم؛ ساعی، علی؛ غفاری، مسعود، (1393)، «جامعه‌ مدنی و تثبیت دموکراتیک: درآمدی نظری»، مطالعات سیاسی، سال 6، شماره‌ 23.
- مک‌کال اسمیت، الکساندر، (1398)، محفل فلسفی یک‌شنبه‌ها، ترجمه‌ پژمان طهرانیان، تهران: هرمس.
- مکلواین، کتی، (1377)، «جامعه‌ مدنی و جغرافیای توسعه: پیشرفت در جغرافیای انسانی»، ترجمه‌ مرجان بدیعی ازنداهی، مدرس، شماره‌ 8.
- منوچهری، عبّاس، (1387)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سازمان سمت.
- موسوی، سیدرضا، (1393)، «خیرهای اولیه و ترویج فردگرایی»، سیاست، دوره‌ 44، شماره‌ 4.
- میرفتاح، سیدعلی، (1399)، «یوم‌الفصل»، کرگدن، شماره‌ 130.
- نصر، مهدی، (1397)، «ملازمت دولت و عدالت در فلسفه‌ سیاسی»، دولت‌پژوهی، سال 4، شماره‌ 14.
- نصرتی، حمیدرضا؛ محمدی، حمیدرضا، (1395)، «تبیین مفهوم تداوم یا فرسایش حاکمیت دولت ملی»، پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، سال 1، شماره‌ 4.
- نیک‌گهر، عبدالحسین، (1387)، مبانی جامعه‌شناسی، تهران: توتیا.
- واروفاکیس، یانیس، (1399)، «پی‌آمدهای سیاسی و اقتصادی کرونا»، ترجمه‌ رسول قنبری و مریم مولایی، در کتاب: گروه نقد اقتصاد سیاسی، کرونا از منظر اقتصاد سیاسی، نشر الکترونیک www.pecritique.com.
- هریس، رابرت، (1396)، مجمع سری، ترجمه‌ مهدی فیاضی‌ کیا، تهران: چترنگ.
- یحیوی، حمید، (1394)، «کالبدشناسی فوکویی دولت»، دولت‌پژوهی، دوره‌ 1، شماره‌ 3.
- یزدانی، هومن، (1390)، «مسئولیت مدنی دولت: برآیند تقابل دولت و جامعه‌ مدنی»، حقوق، سال 41، شماره‌‌ 3.
 
ب- انگلیسی
- Adjibolosoo, Senyo, (2006), Developing Civil Society: Social Order and Human Factor, Hampshire: Ashgate.
 - Baker, Gideon, (2002), Civil Society and Democratic Theory: Alternative Voices, London: Routledge.
 - Beck, Ulrich; Beck-Grensheim, Elisabeth, (2001), Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequences, London: Sage.
 - Burrage, Michael, (2008), Class Formation, Civil Society and the State: A Comparative Analysis of Russia, France, the US, and England, New York: Palgrave MacMillan.
 - Chandler, David, (2004), Constructing Global Civil Society: Morality and Power in International Relations, New York: Palgrave MacMillan.
 - Goldfischer, David, (2005), “Prospects for A New World Order”, cited in: Ersel Aidinli; James Rosenau [Eds.], Globalization, Security, and the Nation State: Paradigms in Transition, Albany: State University of New York Press.
 - Hammarlund, Per, (2005), Liberal Internationalism and the Decline of the State, New York: Palgrave MacMillan.
 - Heath, Maureen, (2019), The Christian Roots of Individualism, London: Palgrave MacMillan.
 - Hirst, Paul, (2005), The Pluralist Theory of the State, London: Routledge.
 - Layton, Robert, (2006), Order and Anarchy: Civil Society, Social Order and War, Cambridge: Cambridge University Press.
 - Migdal, Joel, (2004), State in Society: Studying How States and Societies Transform and Constitute One another, Cambridge: Cambridge University Press.
 - Opello, Walter; Rosow, Stephen, (1999), The Nation-State and Global Order: A Historical Introduction to Contemporary Politics, Boulder: Lyenne Rienner Publishers.
 - Tonnies, Ferdinand, (2001), Community and Civil Society, English Translation by Jose Harris & Margaret Hollis, Cambridge: Cambridge University Press.