نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
چکیده
منطقة آسیای مرکزی و قفقاز از دیرباز به خاطر موقعیت ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، به خاطر تسلط روس‌ها بر این منطقه امکان حضور دیگر قدرت‌ها کاسته شد، ولی پس از فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای این منطقه، امکان حضور قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این منطقه فراهم گردید. یکی از مواردی که زمینه حضور دیگر قدرت‌ها در این منطقه را فراهم کرده است، ذخائر نفت و گاز این منطقه می‌باشد. همواره کشورها برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت وگاز به سود اقتصادیِ ناشی از سرمایه گذاری و همچنین ملاحظات امنیتی و فنی مراحل استخراج و به ویژه انتقال آن توجه می‌نمایند. بهدلیل محصور بودن کشورهای این منطقه در خشکی و عدم دسترسی آن‌ها به آب‌های آزاد و همچنین به دلیل بحران‌ها و درگیری‌هایی که بین برخی از کشورهای این منطقه وجود دارد باید دید که آیا قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که پس از فروپاشی شوروی وارد این منطقه برای سرمایه گذاری در حوزه ذخائر نفت و گاز گردیده‌اند، ملاحظات اقتصادی، امنیتی و فنی را برای سرمایه گذاری در نظر گرفته‌اند؟ فرضیه این نوشتار بدین صورت است که برای کشورهایی که به سرمایه گذاری در این منطقه پرداخته‌اند ملاحظات سیاسی نسبت به ملاحظات امنیتی، اقتصادی و فنی از الویت بیشتری برخوردار بوده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Political Economy of Energy Pipelines in Central Asia and Caucasus
نویسندگان [English]
- Hadi Ajili
- Mohammad Reza Bahador Khani
چکیده [English]
Abstract
Central Asia and Caucasus has been a core of concentration for great powers for a long time. In Soviet Union era, due to the Russia’s domination on the region foreign access was limited. After the collapse of Soviet Union and independence of Central Asia and Caucasian countries, the gap provided opportunity for other powers. Oil and gas has always been a reason for the presence of other countries in this region.
Dire security situation of the region and limited access to the open sees raise a question about rationality of involvement in energy sector of the region. The hypothesis of this paper argues that political measures overwhelmed economic and security concerns for foreign energy investors in this region.
کلیدواژه‌ها [English]
- Central Asia and Caucasus
- Energy Pipelines
- Oil and Gas
- Rusia and U.S
،« ایران و خطوط انتقال انرژی حوزه خزر » ،( - اطاعت، جواد و نصرتی، حمیدرضا، ( 1388
. مطالعات اوراسیای مرکزی، سال دوم، شماره 3
مجله سیاسی - ،« امکان سنجی احداث خطوط لوله نفت دریای خزر » ،( - انتخابی، نیلوفر، ( 1389
.155- اقتصادی، شماره 156
ژئواکونومی دریای » ،( - بروجردی، علاءالدین و ، انصاری زاده، سلمان و کرمی، مهرداد، ( 1390
. فصلنامه راهبرد، سال بیستم، شماره 60 ،« خزر و تأثیر آن بر تأمین امنیت انرژی در اتحادیه اروپا
اهداف سیاست خارجی آمریکا » ،( - بصیری، محمدعلی و ایزدی زمان آبادی، مژگان، ( 1383
فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال سیزدهم، دوره چهارم، شماره ،« در آسیای مرکزی
.48
منافع سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فنی قدرت های منطقه ای و » ،( - بهادرخانی، محمدرضا، ( 1392
،« فرامنطقه ای و تأثیر آن بر مسیر خطوط لوله اصلی انرژی نفت و گاز منطقه آسیای مرکزی و قفقاز
. پایان نامه کارشناسی ارشد، هادی آجیلی، دانشگاه علامه طباطبائی، 75
.1393/1/ روزنامه شرق، 10 ،« پیامد جنگ انرژی روسیه و غرب » ، - بیات، فرنگیس
رهیافت اقتصاد سیاسی بینالملل و جایگاه انرژی در » ،( - ثانی جوشقانی، معصومه، ( 1389
. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفدهم، شماره 2 ،« مناسبات ایران و ایالات متحده
سیاست خطوط لوله نمادی از چالش های » ،( - ثقفی عامری، ناصر و نقی زاده، سعید، ( 1379
. مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره دوم، شماره 27 ،« راهبردی در حوزه دریای خزر
تأثیر حضور آمریکا در حوزه خزر بر منافع جمهوری اسلامی » ،( - چابکی، ام البنین، ( 1390
. فصلنامه سیاست، دوره 41 ، شماره 3 ،« ایران
فصلنامه ،« جمهوری اسلامی ایران و تحولات حوزه قفقاز » ،( - چشمه علایی، مهرداد، ( 1384
. مطالعات آسیای مرکزی، سال چهاردهم، دوره چهارم، شماره 52
،« ناباکو، امنیت انرژی اروپا و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای » ،( - حیدری، محمدعلی، ( 1388
. مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 66
،« جایگاه گازپروم در راهبرد انرژی روسیه » ،( - رمضانزاده، عبدالله و حسینی، سیدحمید، ( 1389
مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بینالملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال
. سوم شماره 6
( 154 فصلنامه ی پژوهش های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 10 ، پاییز 93 (پیاپی 40
منازعات منطقه ای در آسیای مرکزی وقفقاز و تأثیر آن بر امنیت انتقال » ،( - زرگر، افشین،( 1386
. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال شانزهم، دوره چهارم، شماره 60 ،« انرژی
استراتژی امنیت انرژی اتحادیه اروپا در منطقه » ،( - شکاری، حسن و عزیزی، حمیدرضا، ( 1389
. فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، پاییز 1389 ، شماره 71 ،« قفقاز جنوبی
،« ذخایر انرژی دریای خزر: تکیه گاه امنیت، ابزار توسعه » ،( - شفاعی، غلام رضا، ( 1381
. مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 35
ایران و تعامل های اقتصاد سیاسی انرژی در آسیای » ،( - صادقی، سید شمسالدین، ( 1392
. مطالعات اوراسیای مرکزی، سال ششم، شماره 12 ،« مرکزی
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران » ،( - علویان، مرتضی و کوزه گر کالجی، ولی، ( 1388
فصلنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم، ،« و آسیای مرکزی؛ بسترهای همگرایی و زمینه های واگرایی
. شماره 46
نگاهی به روند صادرات گاز ترکمنستان و نقش جمهوری اسلامی » ،( - عیسی زاده، اکبر، ( 1383
. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال سیزدهم، دوره چهارم، شماره 26 ،« ایران
فصلنامه مطالعات ،« رقابت پیرامون انرژی آسیای مرکزی و قفقاز » ،( - فیاضی، محسن، ( 1386
. آسیای مرکزی و قفقاز، سال شانزدهم، دوره چهارم، شماره 60
تأثیر اقتصاد سیاسی نفت - پایه بر سیاست خارجی جمهوری » ،( - کرمی، مصطفی، ( 1387
.12- پایان نامه کارشناسی ارشد، دهقانی فیروزآبادی، دانشگاه علامه طباطبایی، 10 ،« اسلامی ایران
ذخایر نفتی دریای خزر: مناسب ترین مسیر » ،( - موسسه مطالعات بین المللی مالزی، ( 1382
. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی وقفقاز، سال دوازدهم، دوره سوم، شماره 42 ،« انتقال
- نای، جوزف اس،( 1390 )، آینده قدرت، ترجمه: رضامراد صحرایی، تهران: انتشارات حروفیه.
- هنته، جورن، ( 1384 )، اقتصاد سیاسی بینالملل و جهانیشدن، ترجمه: حسین پوراحمدی،
تهران: نشر قومس.
ژئوپلیتیک نفت در منطقه خزر و نقش آمریکا: بازدارندگی » ،( - یزدانی، عنایت ا...، ( 1385
. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پانزدهم، شمال 56 ،« جدید
ب) انگلیسی
- Antonenka, Oksana, ( 2008 ),”Russia’s Policy in the Caspian Sea Region:
reconciling: Reconciling and Security Agenda”, The Washington Quarterly, Vol,
31, No,12.
اقتصاد سیاسی خطوط لوله انرژی در آسیای مرکزی و قفقاز 155
- Bergsager, Henrik, (2013), “China, Russia and Central Asia: The Energy
Dilemma”, Fridtjof Nansen Institute (FNI).
- Bosse, Giselle, (2011), “The Eu’s Geopolitical Vision of a European Energy
Space”, in: Geopolitics, pp.512-535.
- Bremen, Lusine Badalyan, (2012), “Interlinked Energy Supply and Security
Challenges in the South Caucasus”, Caucasus Analytic Digest, No, 33.
- Felzmann, Anke, (2011), “Eu Member State’s Energy Relations With
Russia: Conflicting Approaches to Securing Natural Gas Supplies,” in:
Geopolitics, pp, 574-599.
- Frieden, Jeffry & Lake, David, (2000), International Political Economy
Perspectives on Global Power and Wealth, London and New york.
- Lussac, Samuel James, (2012), “Ensuring European Energy Security in
Russian New ‘Abroad’: The Case of the South Caucasus,” in: European
Security, PP.607-625.
- Nichol, Jim, (2003), “Central Asia: Regional Developments and Implication
for U.S Interests, Congressional Research Service www. Crs.gov.
- Oslo, Julia Kusznir, (2012), “The Nabucco Gas Pipeline Project and its
Impact on Eu Energy Policy in the South Caucasus”, Caucasus Analytical
Digest, No, 33.
- Papava. Vladimer and Tokmazishili, Michael, (2010), “Russian Energy
Politics And the Eu: How to Change the Paradigm”, Caucasian Review of
International Affairs, vol.4 (2).
- Parvizi Amineh, Mehdi and Houweling, Henk, (2003), “The Us and the EU
in CEA. Relations with Regional Powers”, No,3.
- Shaffer, B(2011), “Caspian Energy Phase II: Beyond 2005”, Energy
Policy,38/11.
- Starr, F and Cornell, (2012), “Baku- Tbilisi- Ceyhan: Oil Window to the
West”, Central Asia- Caucasus Institute.
- Waal, De, (2010), The Caucasus: An Introduction, Oxford: Oxford
University Press.
- Europe’s Energy Portal, “ Energy Dependency,” www.energy.eu/#
co2.(Accessed February, 25, 2013).
)