نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

اگرچه در دهه ابتدایی انقلاب اسلامی، نشانه‌هایی از «گفتمان آرمان‌گرایی» در سیاست خارجی ایران وجود داشت، اما متعاقب استقرار دولت سازندگی در سال 1368، به‌تدریج قرائن بروز تحول در گفتمان مزبور در جهت تمایل به‌سوی اولویت‌بخشی به اهداف داخلی در برابر اهداف فراملی آشکار شد، آنچه که در قالب کلی «عمل‌گرایی» مورد بحث واقع ‌شده است. در این میان سیاست امنیتی جمهوری اسلامی نیز با نوآوری‌های جدیدی مواجه شد. دگرگونی که محصول شرایط پساجنگ داخلی و تحولات نوظهور منطقه‌ای و بین‌المللی بود و نشانه‌هایی از ظرفیت روشنفکرانه متکی به اجماع (نسبی) میان تصمیم‌گیرندگان را به همراه داشت. پرسش اصلی مقاله عبارت است از: در چارچوب نظام سیاست‌گذاری امنیتی دولت سازندگی در بازه زمانی 1368 تا 1376، چگونه میان ملاحظات توسعه‌ای و امنیتی ارتباط برقرار شد؟ فرضیه مورد نظر نیز این است که در چارچوب سیاست امنیتی، «توسعه اقتصادی» به‌عنوان محوری‌ترین راهبرد سیاست امنیتی دولت سازندگی (1376-1368) قرار گرفت و متناسب با این الگو و نقش ملی، امنیت ملی و توسعه ملی همسان و یکسان تلقی شد. یافته اصلی مقاله نیز اینکه عمل‌گرایی ناظر بر سیاست‌گذاری امنیتی دولت سازندگی، فراتر از تجربه‌ای تاریخی، به ظرفیتی روشنفکرانه در بطن نظام مدیریتی کلان کشور اشاره دارد که در شرایط بحرانی می‌تواند دستگیر تصمیم‌گیرندگان باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Security Policy of Reconstruction Administration in Iran: The Transition from Idealism to Geopolitical Pragmatism

نویسندگان [English]

  • Seyed Asghar Keivan Hosseini 1
  • Habibollah Fadavi 2

1 Professor, International Relations, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student, Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction
Unlike Iran’s idealist foreign policy during the first decade of the Islamic Revolution, there was a gradual shift in discourse after the establishment of the Reconstruction administration in 1989. This shift revealed a growing tendency to prioritize domestic goals over transnational objectives, often referred to in general terms as pragmatism. In the meantime, the security policy of the Islamic Republic underwent new innovations which were influenced by post-war domestic conditions and emerging regional and international developments, indicating some kind of intellectual capacity based on relative consensus among decision-makers. The working hypothesis posits that pragmatism of the Reconstruction administration (1989–1997) prioritized economic development as the cornerstone of its security policy, thus equating national security with national development. Recognizing its capabilities and limitations while upholding Islamic values, the Islamic state prioritized economic reform and sought to rebuild its relations with other nations, hence a shift towards a more realist approach in foreign policy. In this respect, the present article aimed to examine the security policymaking process and the initiatives undertaken to advance new security considerations—a distinctive experience closely associated with Hashemi Rafsanjani’s Reconstruction administration. The analysis concerned the factors contributing to the security policy of the Reconstruction administration (1989–1997), and its relationship with economic development as well as the overall foreign policy of the country. The study tried to answer the question as to what relationship existed between development and security in the security policymaking of the Reconstruction administration.
Literature Review
In an article titled “A Shift in the National Security Approach of the Islamic Republic in the Second Decade of the Islamic Revolution,” Ardestani (2013) states that the most important orientation in Iran’s post-war foreign policy was alignment with the regional and international environment. In “Discursive Transformation of National Security Governance in the Islamic Republic of Iran,” Khalili (2019) underscores that the putative discursive transformation, despite shaping the IRI’s distinctive governance approach, has led to a weakening consensus, polarization, and conflict both within society and within the structures and institutions of national security. In “The Impact of the Idea of Self-Reliance on the National Security of the Islamic Republic of Iran,” Dehshiri et al. (2022) focused on the reasons behind the IRI’s emphasis on self-reliance. They concluded that the realization of self-reliance and the subsequent national security—regardless of the government—is influenced by several factors, such as the national cohesion, strategic geopolitical position, historical–civilizational background, pursuit of political independence, mutual trust between people and rulers, and effective and constructive relations with regional and international actors. Another notable work is Iran’s Security Policy in the Post-Revolutionary Era (Byman, 2001). It delves into Iran’s security considerations during the 1990s, particularly during the establishment of the Reconstruction administration. Considering the related literature, the innovative aspect of the present study lies in its focus on security policy of the Reconstruction administration by relying on an analytical approach which is missing in the related literature.
Materials and Methods
The present research adopted a descriptive–analytical approach. This kind of analysis involves summarizing and describing the main features of a dataset, aiming to provide information such as measures of central tendency, dispersion, and distribution without drawing inferences or making conclusions.
Results and Discussion
A key characteristic of governmental security policies, transformability reflects both the ongoing transformation of threat focal points in line with international and regional developments, and the flexibility and modernization embedded in the government’s security decision-making structure. Transformability actually represents the breadth and depth of intellectual capacity within the country’s management system. During the post-war period, what became prioritized as the emerging security orientation under the Reconstruction administration incorporated aspects of both features mentioned above. The governmental foreign and security policymaking process was grounded in relative consensus among decision-makers, acknowledging the perilous and challenging conditions in domestic, regional, and international arenas. During the first decade of the Islamic Revolution, this appraoch sought to balance the political, security, and economic indicators, which were influenced by political–economic, ideological, and cultural factors, as well as the performance of Iran’s revolutionary institutions. While adhering to the revolutionary principles to build a strong Iran and gain international recognition, Hashemi Rafsanjani’s pragmatism involved a concerted effort to end the political isolation imposed on Iran during the Iraq–Iran War, secure the national interests, and reconstruct the country by relying on political realism. This kind of realism, coupled with revolutionary idealism, emphasized a broader understanding of expediency and underscored the significant role of rationality in formulating and planning foreign and security policies. It also highlighted the importance of recognizing the relation between pragmatism and development in the context of Iran’s security policy. According to the research findings, pragmatism in security policymaking of the Reconstruction administration goes beyond a merely historical experience, indicating an intellectual capacity within the country’s macro-management system, which can effectively guide decision-makers in critical situations.
Conclusion
The experience of pragmatism coupled with development is not merely a recent phenomenon in the history of Iran; it actually offers valuable insights and lessons that can guide Iran in overcoming future challenges. Achieving these milestones hinges on revitalizing the intellectual capacity of the country’s management system, enriching it, and facilitating its orientation towards societal security decision-making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reconstruction Administration
  • Security Policy
  • Economic Development
  • National Role
  • National Security
  • آقایی، سید داود، (1386)، «جایگاه اتحادیه اروپایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره سازندگی»، فصلنامه سیاست، 37 (3).
  • لطفیان، سعیده، (1401)، «روابط نظامیان – غیرنظامیان آمریکایی، با تأکید بر دوره ریاست جمهوری ترامپ»، فصلنامه سیاست، شماره 3، صص، 772- 723،DOI:22059/JPQ.2023.347089.1007986 .
  • بختیاری، حسین و علی صالح نیا، (1397)، «اولویت‌بندی تهدیدات امنیتی جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل سلسله مراتبی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، شماره 27، صص 277- 255.
  • بیات، محسن، طاهری، ابراهیم و مهدی ذوالفقاری، (1397)، «تبیین رابطه هویت اسلامی و سیاست امنیتی ایران در عراق و سوریه با روش تحلیل اسنادی»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 24، صص، 215- 244،

DOI: 10.22054/qpss.2018.17627.1541.

 

  • باقری دولت‌آبادی، علی و ابراهیمی، حسین، (1395)، «توسعه محوری در دولت سازندگی و الزامات آن برای سیاست خارجی ایران»، دولتپژوهی، 2 (6)،

DOI: 10.22054/tssq.2016.4757.

  • پروانه، محمود، (1394)، «نقد گفتمان دولت سازندگی مبتنی بر گفتمان سیاسی امام خمینی (ره)»، اندیشه ولایت، 1 (1).
  • پوراحمدی، حسین و همکاران، (1388)، دیپلماسی نوین: جستارهایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
  • تاجیک، محمدرضا، (1383)، سیاست خارجی: عرصه فقدان تصمیم و تدبیر، تهران: نشر گفتمان.
  • حقیقت، سید صادق، (1385)، مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • جوادی ارجمند، محمدجعفر و چابکی، ام‌البنین، (1389)، «هویت و شاخص‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، 40 (1).
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و یوسفی جویباری، محمد، (1394)، «تبیین تطبیقی روابط خارجی ایران در دولت بازرگان و هاشمی رفسنجانی»، سیاست جهانی، 4 (3).
  • رضائیان، رهام و همکاران، (1401)، «نسبت توسعه فرهنگی و توسعه اقتصادی در گفتمان توسعه ایران پساانقلابی»، جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5 (2)،

DOI: 10.30510/PSI.2022.334159.3261.

  • رسولی ثانی‌آبادی، الهام، (1391)، «بررسی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، 15 (58).
  • روشنی، علی و پورحسن، ناصر، (1397)، «جایگاه سیاست خودکفایی تسلیحاتی در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، اولین کنفرانس ملی اندیشه‌های نوین و خلاق در مدیریت حسابداری، مطالعات حقوقی و اجتماعی.
  • رحیمی، حسن، (1388)، «سیاست امنیتی ایران در دهه نخست انقلاب اسلامی، با تأکید بر حوزه دفاعی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 5، شماره 16، صص 22-2.
  • زارعی، بهادر و پوراحمد، احمد، (1385)، «سنجش دو گفتمان انقلابی و ملی در قلمرو جغرافیای امنیتی جمهوری اسلامی ایران (از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون)»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 55.
  • سرمدی، حمید و همکاران، (1397)، «تأثیر روی کار آمدن دولت تکنو کرات هاشمی رفسنجانی در تغییر گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از آرمان‌گرایی دهه اول به عمل‌گرایی دهه دوم انقلاب اسلامی»، پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، 30 (36).
  • سرمست، بهرام و همکاران، (1393)، «تأثیرات نفت بر امنیت سیاسی ایران از سال 1368 تا 1384»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، 11 (43).
  • سریع القلم، محمود، (1388)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قابلیت و امکان تغییر»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول، شماره اول، صص 21-40،

DOI: 20.1001.1.20085419.1388.1.1.2.

  • شیرخانی محمدعلی و مهدی زاده، اکبر، (1387)، «عمل‌گرایی در سیاست خارجی و گسترش روابط اقتصادی ایران و چین (1979-1999)»، فصلنامه سیاست، 38 (4).
  • صدرا، علیرضا، (1401)، «بررسی تهدیدات امنیت اقتصادی در دولت ‌هاشمی رفسنجانی از منظر امام خمینی»، سیاست متعالیه، 10 (36)،

DOI: 10.22034/SM.2022.533740.1726.

  • عطار، سعید و علی محمدی، آذر، (1395)، «راهبرد تنش‌زدایی در سیاست خارجی ایران (1368-1384)، درس‌هایی برای آینده»، سیاست خارجی، 30 (3).
  • غرایاق زندی، داود، (1387)، «اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: جستاری در متون»، مطالعات راهبردی، 11 (2).
  • کیوان‌حسینی، اصغر، (1400)، «اثرپذیری مطالعات بین‌المللی قدرت از برداشت «رابطه محور»»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره نهم، شماره اول، صص 69- 100،

DOI: 10.22124/WP.2021.19253.2800.

  • کیوان‌حسینی، اصغر و زارعی، معصومه، (1391)، «یازدهم سپتامبر و تبدیل تهدید ایران به تهدیدی وجودی برای اسراییل و لابی مدافع آن»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بینالملل، سال اول، شماره اول، صص 115- 136، DOI: 22067/jipr.v1391i1.27021.
  • فولر، گراهام، (1373)، قبله عالم: ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
  • محرابی، علیرضا و همکاران، (1392)، «بررسی جایگاه ژئوپلیتیک انرژی در تأمین امنیت ملی ایران از منظر سه رویکرد امنیت ملی (گسترش محور، حفظ محور و توسعه محور)»، ژئوپلیتیک، 9 (1).
  • معین‌الدینی، جواد و انتظار المهدی، (1388)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی»، دانشنامه، 3.
  • موسوی شفائی، سید مسعود، (1389)، «رویکرد توسعه محور به سیاست خارجی ایران؛ ضرورت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه سیاست، 40 (2).
  • وزیریان، امیرحسین و طلوعی، هادی، (1396)، «بررسی مدل توسعه در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی»، فصلنامه سیاست، 4 (14)
  • یعقوبی، سعید، (1387)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی، تهران: مرکز انقلاب اسلامی.

References

  • Bentley, Michelle, (2012), “The Long Goodbye: Beyond an Essentialist Construction of WMD”, Contemporary Security Policy, Vol. 33, No. 2, PP. 384-406, https://doi.org/10.1080/13523260.2012.693804.
  • Buzan, Barry and Lene Hansen(2009), The Evolution of International Security Studies, Cambridge: Cambridge University Press. DOI:https://doi.org/10.1017/CBO9780511817762.
  • Baldvin, d, (2016), Power and International Relations, Princeton: Princeton University Press.
  • Amir Houshang Amini, (1997), “Iran’s Standing in the Regional Geo-Economic Equation”, Iran Commerce (Iran Chamber of Commerce, Industries and Mines), Vol. 4, No. 2, Autumn 1997, pp. 20-24.
  • Buchta, Wilfried, (2000), Who Rules Iran? The Structure of Power in the Islamic Republic, Washington, DC: Washington Institute for Near East Policy and Konrad Adenauer Stiftung.
  • IISS (2021), “Cruise Missiles in the Middle East” , 3 september.
  • Anoushiravan Ehteshami, (1995), After Khomeini: The Iranian Second Republic, London: Routledge Byman, Daniel, Shahram Chubin, Anoushiravan Ehteshami and Jerrold Green (2001), Iran’s Security Policy in the Post-revolutionary Era, Santa Monica: RAND’s National Defense Research Institute.
  • Adam Tarock, (1997), “Iran’s Policy in Central Asia”, Central Asian Survey, Vol. 16, No. 283, pp. 185-200.
  • Byman, Daniel, Shahram Chubin, Anoushiravan Ehteshami & Jerrold Green, (2001), Iran’s Security Policy in the Post-revolutionary Era, Santa Monica: RAND’s National Defense Research Institute.
  • Fischer, Michael, (1980), From Religious Dispute to Revolution, Cambridge: Harvard University Press.
  • Kaye, D.D. Robinson, L, Martini, J, Vest, N. and Rhoades, A. L, (2021), “Reimainig U.S. Sterategy in the Middle East:Sustainable Partnerships, Strategic Investments”, Santa Monica, CA: RAND Corporations.
  • Jones, P, (2020), It is Time to Establish a Middle East Security System, The cairo Review of Global Affairs, 24 April.
  • Milani, M, (1993), “The Evolution of the Iranian Presidency: Form Banisadr to Rafsanjani”, British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 20, No. 1
  • Walt, Stephen M.(1991), The Renaissance of Security Studies , International Studies Quarterly, Vol. 35, pp. 211-239, https:// org/ 10.2307/ 2600471, https://www.jstor.org/stable/2600471.
  • Yousaf, F. N, (2018), “Forced Migration, Human Trafficking, and Human Security”, Current Sociology Monograph, Vol. 66, No. 2, pp. 209-225, http://doi: 10.1177/0011392117736309.