نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مجموعه رشته علوم سیاسی عمدتاً مسائل گذشته و حال را مورد تحلیل قرار می‌دهد. از آنجا که علم سیاست یکی از رشته‌های مورد نیاز دستگاه سیاستگذاری است، با کاربردی‌تر شدن و ارتقای آن به منظور پیش‌بینی مسائل سیاسی قادر خواهد بود بیش از پیش در عرصه‏های متنوع حکمرانی مورد استفاده قرار بگیرد. آینده‌پژوهی یکی از عرصه‏هایی است که می‌تواند در این زمینه به علم سیاست بویژه سیاستگذاری عمومی کمک کند. برای این منظور مقاله با این پرسش آغاز شده است که چگونه می‌توان از آینده‌پژوهی برای پیش‌بینی تحولات آینده در عرصه سیاستگذاری بهره گرفت؟ هدف مقاله ارائه درک مناسب از مفاهیم کلیدی آینده‌پژوهی و شناخت روش‌های هفت‌گانه اصلی آن برای پیش‏بینی تحولات آینده به منظور حذف عامل غافلگیری است. همچنین در این مقاله تلاش شده روش‌های مختلف، همراه با بررسی نمونه‌های سیاسی ارائه گردد تا قابلیت و اهمیت آینده‌پژوهی در سیاستگذاری مشخص شود. این کار نه‌تنها به بازاندیشی مطلوب‏تر علم سیاست کمک می‌کند بلکه جایگاه آن را در دستگاه سیاستگذاری ارتقا می‏دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Futures Studies and Public Policy: Concepts and Methods

نویسنده [English]

  • Davoud Gharayagh-Zandi

Assistant Professor, Political Sciences, Faculty of Economic & Political Siences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Actually political Science takes a look at the past and current political issues. As a course that could be required to be used in the policy process, it needs to be more practical and being feasible in order to policy process to getting ready to face with the issues in advance. Futures studies would be of help for the political science especially the public policy to predict the issues in future. In doing so to know how it could be useful to be enjoyed the futures studies in political science, it deams that it needs to provide a better understanding on the key concepts and the seven methods that use in the futures studies. By introducing how it could be applicatable to public policy, not only does it make a chance to rethinking on the political science but also does it envolve the course status in the actual policy process indeed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Futures Studies"
  • "Public Policy
  • " "Possible Future
  • " "Probable Future
  • " "Preferred Future"
  • الف- فارسی

    • اخوان کاظمی، مسعود و دیگران، (۱۳۹۷)، «آینده‌پژوهی گروه‌های تکفیری و تأثیر آن بر منازعات منطقه‌ای در غرب آسیا»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، بهار، شماره ۵۴.
    • اسلاتر، ریچارد، (۱۳۹۰)، معیارهای حرفه‌ای آینده‌پژوهی، در مفاهیم و روش‌های آینده‌پژوهی، ترجمه مسعود منزوی، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
    • اشتریان، کیومرث، (۱۳۸۶)، سیاستگذاری عمومی ایران، تهران: میزان.
    • اوجاقی، علی، (۱۳۹۸)، «الگوی بومی آینده‌پژوهی در ارتش جمهوری اسلامی ایران با رویکرد فرایندی»، آینده‌پژوهی دفاعی، بهار ، شماره ۱۲.
    • بختیاری‌مقدم، حسن و محمود رستمی، (۱۳۹۱)، «تأثیر آینده‌پژوهی بر برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان‌های امنیتی»، فصلنامه امنیت‌پژوهی، سال یازدهم، شماره ۲۷.
    • برزونی، محمدعلی و فرشید فرهادی، (۱۳۹۹)، «آینده‌پژوهی راهبردهای آمریکا برای مقابله با ایران بر پایه سناریونویسی»، آفاق امنیت، بهار، شماره ۴۵.
    • بصیری، محمدعلی و زهرا آقامحمدی، (۱۳۹۵)، «آینده‌پژوهی خاورمیانه طی سه دهه آتی؛ تحلیل روندهای مقابله با تروریسم در سطح بین‌المللی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهررضا، تابستان، شماره 31.
    • جاودانی‌مقدم، مهدی و عباس برجویی‌فرد، (۱۳۹۴)، «آینده اسراییل؛ بقا یا فروپاشی در چارچوب نظریه آینده‌پژوهی پیتر شوارتز با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، پاییز و زمستان، شماره ۸.
    • جمشیدی، محمدرضا و دیگران، (۱۳۹۴)، «آینده‌پژوهی اهداف ائتلاف ضدداعش با تکنیک تحلیل شبکه‌ای»، فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت، تابستان ، شماره ۱۰۳.
    • حاجیانی، ابراهیم و زهرا ایروانی، (۱۳۹۷)، «آینده‌پژوهی هویت ملی ایران در افق زمانی ۱۴۰۴»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره ۷۶.
    • حسین‌پور، جعفر و اسماعیل کرم‌زاده، (۱۳۹۹)، «آینده‌پژوهی کنترل کنش‌های جمعی برانداز با تأکید بر ناآرامی‌های شهری»، آفاق امنیت، بهار، شماره ۴۵.
    • آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی، (۱۳۹۷)، «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی»، در پایگاه اطلاع‏رسانی دفتر مقام معظم رهبری:khamenai.ir/message-content?id=41673.
    • نویسندگان، (1389)، دانش‏نامه‏ آینده‏پژوهی، تهران: مرکز آینده‏پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
    • دریکوند، بهروز و دیگران، (۱۳۹۷)، «آینده‌پژوهی فضای ژئوپلیتیکی پساداعش در منطقه غرب آسیا؛ مطالعه موردی عراق»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، زمستان، شماره 1.
    • سند غیررسمی برنامه همکاری‏های جامع 25 ساله ایران و چین (خرداد 1399) وزارت امور خارجه، دبیرخانه سازوکارهای عالی مشارکت جامعه راهبردی ایران و چین.
    • طاهری، ابراهیم، (۱۳۹۵)، «بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های هند برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ با رویکرد آینده‌پژوهی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، تابستان، دوره 8، شماره 29، پیاپی 29.
    • علی‌پور، جواد و دیگران، (۱۳۹۷)، «آینده‌پژوهی بحران یمن بر پایه سناریونویسی»، آینده‌پژوهی دفاعی، بهار، شماره ۸.
    • عنایت‏الله، سهیل، (1388)، پرسش از آینده: آینده‏پژوهی به مثابه ابزار تحول سازمان اجتماعی، تهران: مرکز آینده‏پژوهی و فناوری دفاعی.
    • عیوضی، محمدرحیم، (۱۳۹۵)، «آینده‌پژوهی سیاسی»، فصلنامه راهبرد، تابستان، شماره ۷۹.
    • عیوضی، محمدرحیم و عبدالرحیم پدرام، (۱۳۹۳)، «امکان‌پذیری و چگونگی تحقق آینده‌پژوهی اسلامی»، فصلنامه مشرق موعود، بهار، شماره ۲۹.
    • غرایاق زندی، داود، (1390)، «فرایند ملت ـ دولت‏سازی، شکل‏گیری هویت ملی و بازسازی در عراق: تجارب تاریخی و دورنمای آینده»، در غلامرضا خسروی (به اهتمام) چشم‏انداز در عراق آینده: بررسی داخلی و خارجی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • غرایاق زندی، داود، (۱۳۹۵)، «دورنمای رابطه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ سناریوهای محتمل»، علوم سیاسی، شماره ۱۹.
    • فرهادی، علی و عزیز نصیرزاده، (۱۳۹۷)، «سناریوهای جنگ محتمل علیه جمهوری اسلامی ایران: مورد مطالعه: سناریو جنگ نیابتی غیردولتی»، آینده‌پژوهی دفاعی، بهار، شماره ۸.
    • فهی، لیام و رابرت ام. راندل، (1390)، آموختن از آینده: سناریوهای آینده‏نگاری رقابتی، تهران: مرکز آینده‏پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
    • قائدی، محمدرضا و علیرضا گلشنی، (۱۳۹۴)، «آینده‌پژوهی روند همگرایی و وحدت دنیای اسلام»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، تابستان، شماره 23.
    • قرونه، حسن و دیگران، (۱۳۹۵)، «طبقه‌بندی ابزارهای پیش‌ارزیابی سیاست با رویکرد آینده‌پژوهی»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، تابستان، شماره ۲.
    • کمیجانی، علی و دیگران، (۱۳۹۸)، «سیمای حکمرانی مطلوب در آینده‌پژوهی: از تصویرپردازی تا شکل‌بخشی آینده»، آینده‌پژوهی ایران، بهار و تابستان، شماره 1.
    • کورنیش، ادوارد، (1388)، آینده‏پژوهی پیشرفته: نگاهی ژرف‏تر به اصول، مبانی و روش‏های آینده‏پژوهی، ترجمه سیاوش ملکی‏فر و فرخنده ملکی‏فر، تهران: اندیشکده آصف، گروه آینده‏پژوهی و دیده‏بانی.
    • گواهی، عبدالرحیم، (۱۳۹۶)، «آینده‌نگری در آینده‌پژوهی؛ تحلیل علی لایه‌ای چالش‌های آینده‌پژوهی در ایران»، فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت، تابستان، شماره ۱۰۹.
    • متقی، ابراهیم، (۱۳۹۸)، «آینده‌پژوهی سیاست و امنیت در جهان اسلام و آسیای جنوب غربی»، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، زمستان، شماره ۲.
    • مرادیان، محسن و سعید صادقی گوغری، (۱۳۹۲)، «آینده‌پژوهی تهدیدات نظامی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه امنیت‌پژوهی، پاییز، شماره ۴۳.
    • موسوی‌نیا، سیدرضا، (۱۳۹۸)، «آینده‌پژوهی (الگوی امتداد حال) و کاربست نظریه‌های روابط بین‌المللی»، رهیافت‌های سیاسی و اقتصادی، پاییز، شماره ۵۹.
    • مولایی، محمدمهدی و مصطفی حسینی گلکار، (۱۳۹۴)، «آینده‌پژوهی انتخابات ایران و تحولات قدرت در جامعه شبکه‌ای؛ دستاوردهای دیده‌بانی شبکه‌های اجتماعی مجازی»، چشم انداز مدیریت دولتی، بهار، شماره ۲۱.
    • مولر، پیر، (1378)، سیاستگذاری عمومی، حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: دادگستر.
    • نریمانی، علی و دیگران، (۱۳۹۷)، «توانمندی آینده‌پژوهی مبتنی بر مدیریت زمان و فرایند آموزش ضمن خدمت کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران»، آینده‌پژوهی دفاعی، زمستان، شماره ۱۱.

    ب- انگلیسی

    • Avis, William Robert, (2017), “Scenario Thinking and Usage among Development Actors”, K4D, Knowledge, Evidence and Learning for Development, Helpdesk Report 221, Brington, UK: Institute of Development Studies.
    • Bell, Wendell, (2003), Foundations of Futures Studies: History, Purpose and Knowledge, Human Science for a New Era, New Brunswick and London: Translation Publishers.
    • Celik, Ayse Betul and Andrew Blum, (2007), “Future Uncertain: Using Scenarios to Understand Turkey’s Geopolitical Environment and its Impact on the Kurdish Question”, Ethnopolitics, 6, Vol. 4.
    • Coleman, James S, (1990), Foundations of Social Theory, Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
    • Fowles, Jib (ed.), (1978), Handbook of Futures Research, Westport: Greenwood Press.
    • Gharayagh-Zandi, Davoud, (2020), “A Social Understanding in Context of Foundation, Continuation and Termination of ISIS: Knowing New Philosophy of Society (NPS)”, In Darya Bazarkina, Evgeny Pashentsev and Greg Simons (eds.) Terrorism and New Advanced Technologies in Psychological Warfare New Risks New Opportunities to Counter the Terrorist Threats, New York: Nova Science Publishers.
    • Gordon, Adam, (2008), Future Survey: Identifing Trands to Make better Decisions, Manage Uncertainty and Profit from Change, New York: AmAcom.
    • Gordon, Theodore J. and Jerome C. Glenn, (1994), Futures Research Methodology, AC/UNU Millenium Project.
    • Herrmann, Richard K. and Jong Kun Choi, (2007), “From Prediction to Learning: Opening Experts’ Minds to Unfolding History”, International Security, Vol. 4, No. 31.
    • Hines, Andy, (Winter 2003), “Applying Integral Futures to Environmental Scanning”, Futures Research Quarterly,No. 19, Vol. .4.
    • Kahn, Herman, (1962), Thinking about the Unthinkable, New York: Horizon Press.
    • Kosow, Hannah and Robert Gabner, (2008), Methods of Future and Scenario Analysis; Overview, Assessment and Selection Criteria, Bonn, Development Policy: Questions for Future.
    • Lenonchi, Lorenzo, (2019), European Union Energy Trends from 2020 to 2050, available at kep-energy.com.
    • Ludlow, John, (2002), “Delphi Inquiries and Knowledge Utilization”, in Harold A. Linstone, Murray Turoff and Olaf Helmer (eds.), The Delphi Method: Techniques and Applications, US: Advanced Book Program.
    • Schoemaker, Paul J. H, (1995), “Scenario Planning: A Tool for Strategic Thinking”, Sloan Management Review, 36-2.
    • Schwartz, Peter, (1991), The Art of the Long View, New York: Currency Doubleday.
    • Slaughter, Richard A, (1990), “March Assessing the Quest for Future Knowledge: Significance of the Quik Environmental Scanning Technique”, Futures Research Quarterly, Vol. 22, No. 2.
    • Stein, Janis Gross, et al, (1998), “Five Scenarios in the Israeli-Palestinian Relationship in 2002”, Security Studies,7, Vol. 4.
    • Sutherland, John, (2002), “Archtecting the Future: A Delphi Based Paradigm of Normative System-Building”, In Harold A. Linstone, Murray Turoff and Olaf Helmer (eds.) The Delphi Method: Techniques and Applications, US: Advanced Book Program.