تحولات خاورمیانه
فرشید فرهادی؛ افشین متقی
چکیده
عربستان سعودی به عنوان کشوری تأثیرگذار در معادلات نظم منطقهای غرب آسیا، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان اصلیترین رقیب منطقهای خود تعریف کرده است. هدف این پژوهش کاربردی، ترسیم و تدوین سناریوهای آیندۀ سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال ایران بر پایه روش GBN بود. جامعه آماری پژوهش شامل دو دسته اسنادی و نخبگی بوده است. جامعه نخبگی نیز ...
بیشتر
عربستان سعودی به عنوان کشوری تأثیرگذار در معادلات نظم منطقهای غرب آسیا، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان اصلیترین رقیب منطقهای خود تعریف کرده است. هدف این پژوهش کاربردی، ترسیم و تدوین سناریوهای آیندۀ سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال ایران بر پایه روش GBN بود. جامعه آماری پژوهش شامل دو دسته اسنادی و نخبگی بوده است. جامعه نخبگی نیز دو به دسته افراد دانشگاهی و اجرایی تقسیم شدند. حجم جامعه نمونه بر پایه جدول مورگان محاسبه شد. روش نمونهگیری نیز هدفمند و از نوع انباشتی بود. روش گردآوری اطلاعات نیز دو طریق کتابخانهای و میدانی بوده است. ابزار گردآوری نیز مصاحبه، فیشبرداری و پرسشنامه بود. یافته پژوهش، شناسایی چهار سناریوی «A»، «B»، «C» و «D» بود. در ارزیابی کلی سناریوها میتوان چنین نتیجه گرفت که سناریوی A بر پایه شواهد به نظر میرسد محتملتر باشد. البته در صورتی که پیشرانهای آشوبساز مانند نقش منفی امریکا و رژیمصهیونیستی غالب نشود.
سیدرضا موسوی نیا
چکیده
مسئله اصلی در این مقاله معرفی، نقد و آسیبشناسی الگوی امتداد حال در آیندهپژوهی است. عموم مطالعات آیندهپژوهی با تمرکز بر روندها و رویدادهای گذشته و حال و ابتناء تصورات بر گذشته و حال، نااندیشیدهها، آیندههای آشنا و پیشبینی نبوغآمیز را در چرخه آیندهسازی وارد نمیکند. این در حالی است که رقابت، پیچیدگی، تناقض، آشوب، ...
بیشتر
مسئله اصلی در این مقاله معرفی، نقد و آسیبشناسی الگوی امتداد حال در آیندهپژوهی است. عموم مطالعات آیندهپژوهی با تمرکز بر روندها و رویدادهای گذشته و حال و ابتناء تصورات بر گذشته و حال، نااندیشیدهها، آیندههای آشنا و پیشبینی نبوغآمیز را در چرخه آیندهسازی وارد نمیکند. این در حالی است که رقابت، پیچیدگی، تناقض، آشوب، تحولات فزاینده، نقش رو به رشد علم و عدم قطعیت از پیشرانهای اصلی آینده هستند و باعث میشوند محدود کردن آیندهپژوهی به مطالعه روندها، رویدادها و تصورات امروزی با ریسک جدی مواجه شود. با این وجود آیندهپژوهی رایج، امکان آیندهسازی و بدیلهای مختلف در قالب سناریوها را برای دولتها فراهم میکند و از این حیث تکاملیافتهتر از مطالعات تبیینیاست که تنها یک آینده مشخص را پیشبینی میکند. با این مقدمه پرسش پژوهش عبارت است از: الگوی رایج در آیندهپژوهیِ سیاست خارجی دولتها چیست و چه محدودیتهایی بر آن حاکم است؟ در پاسخ این است که: امتدادِ حال،[1] الگوی رایج در آیندهپژوهی رفتار دولتها در سیاست خارجی است. در این الگو اما نقش آیندههای آشنا، پیشبینیهای نبوغآمیز و نااندیشیدهها نادیده گرفته میشوند. الگوی امتداد حال در آیندهپژوهی با مثالی از تحریمهای امریکا علیه ایران تا 2020 نشان داده خواهد شد. روش پژوهش، سناریونویسی مبتنی بر الگوی امتداد حال است.
[1]. Extent Present
محمد آرین منش؛ احمد جوانشیری؛ محسن مدیر شانه چی
محسن شفیعی سیف آبادی؛ علی باقری دولت ابادی
چکیده
پرسش اصلی مقاله عبارت است از اینکه «در شرایط بحرانی کنونی، کووید-19 چگونه بر گفتمان جهانی شدن تاثیر گذاشته و چه سناریوهایی پیشروی گفتمان جهانی شدن خواهند بود؟» نتایج حاصل از تحقیق که با روش آیندهپژوهی (سناریوپردازی) حاصل شده است، نشان میدهد که گفتمان جهانیشدن با دال مرکزی لیبرالیسم و با دالهای شناوری چون بازار ...
بیشتر
پرسش اصلی مقاله عبارت است از اینکه «در شرایط بحرانی کنونی، کووید-19 چگونه بر گفتمان جهانی شدن تاثیر گذاشته و چه سناریوهایی پیشروی گفتمان جهانی شدن خواهند بود؟» نتایج حاصل از تحقیق که با روش آیندهپژوهی (سناریوپردازی) حاصل شده است، نشان میدهد که گفتمان جهانیشدن با دال مرکزی لیبرالیسم و با دالهای شناوری چون بازار آزاد و تجارت جهانی پیش از بحران کرونا دچار آسیبهای اساسی شده بود؛ در این میان، همهگیری کرونا به این امر شدت بخشید و در ادامه تشدید سیاستهای ضربتی دولتها از قبیل انسداد مرزها، کنترل و محدودسازی اطلاعات و اخبار، عدم رعایت عدالت اجتماعی و حقوق بشر، شیوع ناسیونالیسم، اقتدارگرایی و سانسور شدید به تدریج مابقی دالهای شناور را نیز با چالشی عمیق روبرو ساخت. به نظر میرسد در باب آینده پیش روی گفتمان جهانی شدن نیز چهار سناریو قابل طرح است که در سه دستهبندی عبارتند از: الف- آینده مطلوب: بازگشت جهانیشدن به روال گذشته و همبستگی مجدد میان دولتها؛ ب- آینده محتمل: 1- کاهش سرعت فرایند جهانی شدن و رویآوری دولتها به منفعتطلبی؛ 2-کاهش سرعت فرایند جهانی شدن و انقباض موقت محیط بینالملل؛ پ- آینده ممکن: توقف گفتمان جهانی شدن، شکست ایدئولوژی سرمایهداری و ظهور ایدئولوژیهای جدید.
مجتبی شریعتی؛ حسین سلیمی
چکیده
منطقه خاورمیانه در حال تحول است. عوامل و بازیگران بسیاری نیز بر تحولات آن اثرگذار است که بر پیچیدگی مسائل آن میافزاید. این وضعیت سیال و مبهم موجب مواجهه با سناریوهای مختلفی شده است که میتواند آینده کشورهای اسلامی و بهطور کلی خاورمیانه را به اشکال مختلفی رقم زند. در این مقاله به این سؤال اصلی پاسخ داده میشود که: روندهای آینده دموکراسی ...
بیشتر
منطقه خاورمیانه در حال تحول است. عوامل و بازیگران بسیاری نیز بر تحولات آن اثرگذار است که بر پیچیدگی مسائل آن میافزاید. این وضعیت سیال و مبهم موجب مواجهه با سناریوهای مختلفی شده است که میتواند آینده کشورهای اسلامی و بهطور کلی خاورمیانه را به اشکال مختلفی رقم زند. در این مقاله به این سؤال اصلی پاسخ داده میشود که: روندهای آینده دموکراسی در خاورمیانه تا سال 2025، چه تأثیراتی بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران میگذارد؟ در پاسخ به این پرسش، با بررسی آیندهپژوهانه روندهای آینده دموکراسی در خاورمیانه، در چارچوب نظریه سازهانگاری و با روش دلفی، پرسشنامهای طراحی و در اختیار خبرگان موضوع قرار گرفت. در ادامه، با هدایت تیم راهبری، دادههای پرسشنامههای دلفی، تجزیه و تحلیل شدند. سپس نتایج و نظرات خبرگان و پاسخدهندگان به گویهها، تحلیل کیفی شد و چهار سناریوی اصلی به دست آمد که شامل تفوق و حاکمیت مردمسالاری دینی؛ سکولاریسم؛ سلفیگری و حکومتهای نظامی، سلطنتی مطلقه و قومی هستند. در نهایت مطلوبترین سناریو و تهدیدآمیزترین سناریو برای جمهوری اسلامی ایران معرفی و راهکارهایی ارائه میشود.
مسعود اخوان کاظمی؛ سید شمس الدین صادقی؛ ایوب پروندی
چکیده
ظهور گروههای تکفیری سلفی بعنوان بازیگرانی غیررسمی،بر ابهام در آینده منطقه غرب اسیا و شکل منازعات آن افزوده است. سئوالات و ابهامات فراوانی پیرامون چشمانداز وضعیت منطقه غرب اسیا در پرتو وجود گروههای تکفیری تروریستی و آینده منازعات و بحرانهای این منطقه در هنگامه خارج شدن این گروهها از صحنه معادلات قابل طرح است. در پژوهش ...
بیشتر
ظهور گروههای تکفیری سلفی بعنوان بازیگرانی غیررسمی،بر ابهام در آینده منطقه غرب اسیا و شکل منازعات آن افزوده است. سئوالات و ابهامات فراوانی پیرامون چشمانداز وضعیت منطقه غرب اسیا در پرتو وجود گروههای تکفیری تروریستی و آینده منازعات و بحرانهای این منطقه در هنگامه خارج شدن این گروهها از صحنه معادلات قابل طرح است. در پژوهش صورتگرفته، با بهرهگیری از تکنیکهای آیندهپژوهی، شامل روندپژوهی (تحلیل کیفی روند)، تجزیه و تحلیل پیشرانها، به عنوان نیروهای تغییرساز و از طریق برهمکنش روندها و پیشرانها، به خلق سناریوها (مطلوب، محتمل و ممکن) پرداخته شده است. سناریوهای استخراج شده عبارتند از: الف) سـناریوهای مطلـوب: 1-سناریوی مطلوب اول: نـابودی کامل گروههای تکفیری و شکلگیری حکومتهای دموکراتیک در کشورهای درگیر منازعه بر اساس مدل تقسیم قدرت؛ 2- سناریوی مطلوب دوم: سرکوب موقتی گروههـای تکفیری و حاکمشدن مدل حکومتی جمهوری اسلامی عربی (ماندن بشار اسد در مسند ریاست جمهوری) ب) سناریوهای محتمل: 1- سناریوی محتمل اول: خارج شدن گروههای تکفیری از داعیهداری تشکیل حکومت؛ اما تقسیم داخلی قدرت در بین قومیتها و مذاهب؛2-سناریوی محتمل دوم: تجزیه سوریه، عراق، لیبی و سایر کشورهای درگیر بحران و شکلگیری بازیگران جدید در صحنه معادلات منطقه (تشکیل دولت کردستان در سطح منطقه)؛ ج) سناریوی ممکن: پیشروی نیروهای تکفیری مدعی حکومت اسلامی و تسخیر سرزمینهای بیشتر.
علیرضا سمیعی اصفهانی؛ محسن شفیعی سیف آبادی
دوره 4، شماره 14 ، آذر 1394، ، صفحه 199-227
چکیده
مقالۀ پیشِ رو م یکوشد بر پایۀ سناریوپردازی که یکی از مه م ترین رو ش های تحلیلآیند ة گروه ک ها ی تکفیری چون » آیند هپژوهی است، به این پرسش اصلی پاسخ دهد کهداعش و جبهۀ النصره در خاورمیانه به چه سمت و سویی خواهد رفت؟ به عبارت دق ی ق تر ،جریا نهای تکفیری چگونه پیش خواهند رفت و کدام تمایلات مردمی وضعیت این نظا مها رابه نظر م یرسد در این خصوص ...
بیشتر
مقالۀ پیشِ رو م یکوشد بر پایۀ سناریوپردازی که یکی از مه م ترین رو ش های تحلیلآیند ة گروه ک ها ی تکفیری چون » آیند هپژوهی است، به این پرسش اصلی پاسخ دهد کهداعش و جبهۀ النصره در خاورمیانه به چه سمت و سویی خواهد رفت؟ به عبارت دق ی ق تر ،جریا نهای تکفیری چگونه پیش خواهند رفت و کدام تمایلات مردمی وضعیت این نظا مها رابه نظر م یرسد در این خصوص پنج سناریو را م یتوان مطرح ساخت «؟ در آینده رقم خواهد زدکه در سه دست هبندی عبار تان د از: الف . سناریو ی مطلوب: 1. نابودی نهایی اسلا م گرایانتکفیری و تقسیم دموکراتیک قدرت با رهبری تشریفاتی بشار اسد. 2. سرکوبی گروه کها یتکفیری و حاکم شدن حکومت جمهوری اسلامی، به جای حکومت جمهوری عربی سوریه وجمهوری عراق. ب. سناریوی محتمل: 1. نابودی داعش و تقسیم قدرت داخلی میان کردها،. شیعیان و سن یها در سوریه 2. تجزیه عراق و استقلال کردستان عراق. ج. سناریو ی ممکن: 1تسخیر بغداد و بیروت و تشکیل حکومت موسوم به حکومت اسلامی توسط گروه ک هایتکفیری. البته نظا مهای سیاسی سوریه و عراق نیز با توجه به بحرا نهای پیشرو، ب همنظور ابقایخود م یبایست دست به اصلاحاتی بزنند که عمدتاً در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قابلبحث است.