نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکترای مطالعات انقلاب اسلامی دانشگاه تهران

3 کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

این نوشتار به دنبال پاسخ به این سؤال است که هویت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سند «مؤلفه­های هویت ملی ایرانیان» دارای چه لایه­ها و عناصری است؟ دستاوردهای این تحقیق نشان از این دارد که هویت فرهنگی در سند مؤلفه­های هویت ملی ایرانیان شامل دو لایه هویت فرهنگیِ اسلامی که دربرگیرنده عناصری چون معنویت و توحید، اسلام و مذهب تشیع و معارف قرآنی، هم‌گرایی فرهنگی، دفع ظلم و ظلم‌ستیزی، ولایت­مداری، اخلاق و آداب و سنت­های حسنه، عمل به سیره پیامبر (ص)، عدالت­طلبی بی­پایان، انتظار و رسالت تاریخی ایرانیان است و لایه هویت فرهنگیِ ایرانی که شامل عناصری چون میراث فرهنگی و آیین­ها، معماری ایرانی، عالمان و علم­دوستی، تاریخ ایران، دفاع از سرزمین، حافظه و خاطره جمعی، تمدن ایرانی، زبان و خط پارسی، سرزمین ایران، اقوام و گروه­های  ایرانی با خرده‌فرهنگ‌های زیبا می‌شود که می­تواند هویت­بخشی و همبستگی فرهنگی، معنوی و ملی در میان ملت ایران را به دنبال داشته باشد. همچنین باید خاطرنشان کرد که در این سند، به هویت مدرن و متجدد ایرانیان هیچ اشاره­ای نشده است. برای پاسخ به سؤال از روش تحلیل محتوای کیفی و کمی بهره گرفته می­شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Elements of Iranian Cultural Identity; Sample Analysis in Document of "Components of Iranian National Identity"

نویسندگان [English]

  • Ali Karimi Maleh 1
  • Meisam Belbasi 2
  • Seyyed Mohammad Javad Ghorbi 3

1 Full Professor of the Department of Political Science at Mazandaran University

3 M.A. in Political Thought Islam, Institute of Imam Khomeini and the Islamic Revolution

چکیده [English]

This article seeks to answer the question of which layers and elements are the cultural identity of the Islamic Republic of Iran in the document "Elements of Iranian National Identity"? The achievements of this research show that cultural identity in the document of the elements of Iranian national identity consists of two layers of Islamic cultural identity including elements such as spirituality and monotheism, Islam and the religion of Shiism and Quranic education, cultural convergence, the elimination of oppression and oppression, Ordinary, ethics, customs, and traditions, the practice of the Prophet's sake, is the never-ending justice, expectation and historical mission of the Iranian people, and the cultural identity of Iranians including elements such as cultural heritage and ritual, Iranian architecture, Scholars and science-friendship, Iranian history, defense of the land, memory and collective memories, Iranian civilization, Persian language and Persian font, Iranian ethnos and groups with beautiful subcultures that can lead to the cultural, spiritual and national identity and solidarity among the Iranian people. It should also be noted that the document does not mention any modern Iranian identity. To answer the question, a qualitative and quantitative content analysis method is used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Cultural Identity
  • National Identity
  • Document
  • Islamic Republic of Iran
 
الف- فارسی
-         احمدی، حمید، (1390)، بنیادهای هویت ملی ایرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-         اسمیت، آنتونی. ­دی، (1383)،  ناسیونالیسم، ترجمه منصور انصاری، تهران: تمدن ایرانی.
-         آشنا، حسام‌الدین و روحانی، محمدرضا، (1389)، «هویت فرهنگی ایرانیان»، تحقیقات فرهنگی، سال سوم، شماره 4.
-         افرا، هادی و فیض­آبادی، رضا، (1392)، «تبارشناسی مفهوم هویت در گفتمان­های سیاسی ایران معاصر»، علوم اجتماعی، سال دهم، شماره 1.
-         امامی، سیدمجید، (1392)، «از جامعه­شناسی تاریخی ایران تا نظریه سیاستی پیشرفت»، مطالعات ملی، سال چهاردهم، شماره 4.
-         اولئاریوس، آدام، (1380)، سفرنامه اولئاریوس، ترجمه احمد بهپور، تهران: ابتکار نو.
-         بشیریه، حسین، (1386)،  آموزش دانش سیاسی، تهران: نگاه معاصر.
-         بلباسی، میثم و اسفندیار، شهرام، (1392)، «هویت مطلوب در بستر الگوی بومی پیشرفت»، مطالعات ملی، سال چهاردهم، شماره 4.
-         بی­نام، (1389)،  منشور جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات کاربردی قدر.
-         پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک، ترجمه جهانداری، تهران: خوارزمی.
-         تاورنیه، ژان باتیست، (1382)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه شیرانی، تهران: نیلوفر.
-         جوادی­یگانه، محمدرضا و عزیزی، جلیل، (1387)، «هویت فرهنگی و اجتماعی در بین جوانان شهر شیراز»، تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 3.
-         جوانی، یدالله، (1387)، «نقش معنویت در تولید قدرت ملی»، مطالعات بسیج، سال یازدهم، شماره 39.
-         حاجیانی، ابراهیم، (1388)، جامعه­شناسی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
-         حافظ­نیا، محمدرضا و همکاران، (1388)، «تبیین الگوی نظری طراحی سازوکار هم‌گرایی»، مطالعات ملی، سال دهم، شماره 4.
-         حسینی­شحنه، سید علی ­اکبر، (1390)، «اهمیت راهبردها در پایداری هویت جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 26.
-         حقی، محرم، (1386)، «هم‌گرایی کشورهای مسلمان در پرتو انقلاب اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره‌های 9 و 10.
-         حیدری، محمد، (1383)، هویت و امنیت ملی، در مبانی نظری هویت و بحران هویت، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
-         خامنه­ای، سیدعلی، (1395)، حدیث ولایت، تهران: مؤسسه فرهنگی انقلاب اسلامی.
-         خمینی، روح‌الله، (1369)، صحیفه نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-         دهقانی­فیروزآبادی، سیدجلال، (1386)، «گفتمان اصول­گرایی عدالت­محور در سیاست خارجی دولت احمدی‌نژاد»، دانش سیاسی، سال سوم، شماره 1.
-         رجایی، فرهنگ، (1386)، مشکلۀ هویت ایرانیان امروز، تهران: نی.
-         رضایی، سیدمحمد و جوکار، محمدصادق، (1388)، «بازشناسی هویت ملی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات ملی، سال دهم، شماره 4.
-         روحانی، حسن، (1390)، «چشم­انداز هویت ملی و دینی ایرانی»، در آینده­شناسی هویت­های جمعی در ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
-         سلیمانی، فاطمه، (1390)، «تأثیر فرهنگ سیاسی ایرانیان بر فرهنگ راهبردی»، نامه دفاع، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
-         سلیمی­بنی، صادق، (1392)، «وضعیت­سنجی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در آغاز دهه چهارم انقلاب»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 35.
-         سند مؤلفه­های هویت ملی ایرانیان، (1386)، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
-         طاهری، ابوالقاسم، (1390)، روش تحقیق در علوم سیاسی، تهران: قومس.
-         عبایی­کوپایی، محمود، (1390)، «تحلیل هویت فرهنگی ایران معاصر»، رویدادها و تحلیل‌ها، مرداد 1390، شماره 258.
-         عزیزی، محمد، (1391)، «تحلیل مشارکت اقشار مختلف در دفاع مقدس»، پژوهشنامه دفاع مقدس، سال اول، شماره 2.
-         عیوضی، محمدرحیم، (1387)، «تحلیلی بر سیاست خارجی آقای دکتر محمود احمدی­نژاد»، راهبرد یاس، سال ششم، شماره 14.
-         فولر، گراهام، (1377)، قبلۀ عالم: ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
-         قربی، سیدمحمدجواد و حیدری، منصور، (1395)، «مؤلفه­های قدرت نرم ایران در سند مؤلفه‌های هویت ملی ایرانیان (مطالعه ارزش‌های فرهنگی)»، مطالعات قدرت نرم، سال ششم، شماره 15.
-         قطبی، علی­اکبر، (1387)،  «معماری امروز ایران و مسئله هویت»، آینه خیال، مهر و آبان، شماره 10.
-         قهرمان­پور، رحمن، (1388)، «مقایسۀ رویکردهای برنامۀ چهارم و پنجم توسعه و سند چشم‌انداز بیست­ساله به منطقه­گرایی»، راهبرد دفاعی، سال هفتم، شماره 24.
-         کامنوا، مارینا، (1381)، «زبان فارسی، عامل هم‌گرایی فرهنگی»، نامه پارسی، شماره 25، تابستان.
-         کاویانی­راد، مراد و فتاحی، مصطفی، (1391)، «تأثیر هویت مکانی بر همگرایی ملی«، مدرس علوم انسانی، سال شانزدهم، شماره 1.
-         کرویس، دیرک وان، (1380)، شاردن و ایران، ترجمه حمزه اخوان تقوی، تهران: فرزان.
-         کریمی، علی، (1390)، «مطالعه تطبیقی سویه‌های شرق‌شناسانه ایران‌شناسی غربی از موریه تا فولر»، مطالعات ملی، سال دوازدهم، شماره 3.
-         کریمی، علی، (1392)، «حافظه جمعی و فرآیند هویت‌یابی»، مطالعات ملی، سال چهاردهم، شماره 2.
-         کریمی، علی و بلباسی، میثم، (1393)، «بررسی برجستگی عناصر هویت ملی ایرانی در سند چشم­انداز بیست‌ساله»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 27.
-         کریمی، علی و مؤذن، محمدهادی، (1390)، «تنوع فرهنگی و تداوم همزیستی آنها در ایران»، مطالعات ملی، سال دوازدهم، شماره 1.
-         کریمیان، زهرا و احمدوند، علی­محمد، (1391)، «جامعه اطلاعاتی، هویت فرهنگی و رسالت دانشگاه‌ها»،  تحقیقات فرهنگی، سال پنجم، شماره 3.
-         کمپفر، انگلبرت، (1360)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
-         گروته، هوگو، (1369)، سفرنامه گروته، ترجمه مجید جلیلوند، تهران: مرکز.
-         گوبینو، کنت دو، (بی‌تا)، سه سال در ایران، ترجمه ذبیح‌الله منصوری، تهران: فرخی.
-         گودرزی، حسین، (1385)، مفاهیم بنیادین در مطالعات قومی، تهران: تمدن ایرانی.
-         __________، (1387)، تکوین جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران، تهران: تمدن ایرانی.
-         متقی­زاده، احمد، (1390)، «مؤلفه­های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران»، مطالعات قدرت نرم، سال اول، پیش­شماره 2.
-         محسنی­پورهونجانی، زهره و فیاض­انوش، ابوالحسن، (1392)، «دستاورد حافظان فرهنگ و تمدن ایرانی - ‌اسلامی»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، شماره 12.
-         محمدی، روح­الله، (1389)، ظلم و آثار اجتماعی آن در قرآن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ایلام: دانشکده الهیات دانشگاه ایلام.
-         مطهری، مرتضی، (1357)، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران: صدرا.
-         معینی­علمداری، جهانگیر، (1381)، «تجلی وجدان تاریخی در بوم»، مطالعات ملی، سال چهارم، شماره 14.
-         منصور، جهانگیر، (1385)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دوران.
-         مهدوی­نژاد، محمدجواد و هاشمی، سارا، (1392)، «نقش کیفیت طراحی و اجرا در تحقق مفهوم هویت در معماری معاصر ایران»، اندیشه معماری، سال اول، شماره1.
-         میرمحمدی، داوود، (1383)، هویت ملی در ایران، تهران: تمدن ایرانی.
-         نجفی، موسی، (1389)، هویت ملی ایرانیان و انقلاب اسلامی، تهران: زمان نو.
-         وامبری، آرمین، (1381)، زندگی و سفرهای وامبری، ترجمه آریا، تهران: علمی.
 
ب- انگلیسی
-         Castells, M, (1997), “The Power of Identity, The Economy”, Society and Culture, Oxford: Blachwell.  
 
-         Erikson, F.E, (1963), “Conceptions of School Culture: an Overview”, Educational Administration Quarterly, Vol. 23, No.4.
 
-         Hall, S, (1992), “The Question of Cultural Identity”, in S. Hall, D. Held and T, McGrew (eds), Modernity and its Futures, Cambridge: Polity Press and Blackwell in Association with the Open University.
 
-         Hall, S, (1996), “Introduction: Who Needs Identity”, in S. Hall and P. du Gay (eds), Questions of Cultural Identity, London: Sage.
 
-         Hall, S, (1998), `New cultures for old', in D. B. Massey and P. M. Jess (eds), A Place in theWorld, Oxford: Oxford University Press and Open University.
 
-         Hutchinson, J, (1992), “Moral Innovators and the Politics of Regeneration: The Distinctive Role of Cultural Nationalists in Nation-building”, International Journal of Comparative Sociology, Vol. 33, No.1–2.
 
-         Hutchinson, J, (2001), “Nations and culture”, in M. Guibernau and J. Hutchinson (eds), Understanding Nationalism, Cambridge: Polity.
 
-         Ladmiral, J.R., Lipiansky, E.M, (1989), La communication interculturelle, Paris: A.Colin.
 
-         Poole, Ross, (1999), Nation and Identity, London and NewYork: Routledge.
 
-         Smith, A.D, (1991), National Identity, London: Penguin books.
 
-         _________, (1998), Nationalism and Modernism, London: Routledge.
 
-         _________, (1999), Myths and Memories of the Nations, Oxford: Oxford University Press.
 
-         Woodward, Kath, (1997), Identity and Difference, London: Sage and Open University Press.
 
-         Woodward, kat, (2000), Questioning Identity: Gender, Class, Nation, London: Routledge.