نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجو

چکیده

ساختار ایدئولوژی ناخودآگاه با بحران در نظام ارزشی خود مواجه می‌شود؛ بی‌ارزش شدن نظام ارزشی و غیبت معنا از بارزترین این بحران‌ها است. نقطه آغاز بی‌ارزش شدن نظام ارزشی و غیبت معنا، بروز دوباره نهیلیسم خفته در تاریخ حیات انسان است. برای غلبه بر نهیلیسم، هر ایدئولوژی با توجه به متن اندیشه خود درصدد پاسخ‌گویی است؛ اندیشه اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اندیشه اسلامی درگیر با سیطره نهیلیسمی است که نظام معنایی و ارزشی این اندیشه را مانند دیگر اندیشه‌ها آماج حمله قرار داده است. تکنولوژی و گسترش بدون مرز آگاهی، راه را برای نفوذ نهیلیسم هموار کرده است و اندیشه اسلامی در این بین، مسیر معنابخشی و بازارزش‌سازی را پی‌گرفته است. یکی از نمودهای بازارزش‌سازی و معنادهی نو در اندیشه اسلامی، در جنبش‌ها و اندیشه‌های افراطی آشکار شده است که عنوان کلی افراط‌گرایی اسلامی به آن اطلاق می‌شود و سازمان‌ها و گروه‌هایی چون القاعده، طالبان و داعش نیز نمونه‌هایی از این افراط‌گرایی به‌شمار می‌رود. وجه بارز این اندیشه‌ها زبان خشونت است. در واقع با بیانی موجز می‌توان بیان داشت که افراط‌گرایی اسلامی، نتیجه منطقی سیطره نهیلیسم نو است. هدف این پژوهش مقایسه افراط‌گرایی اسلامی و نهیلیسم است که با استفاده از روش مطالعه تطبیقی صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meaning and Response: The Comparative Study of Islamic Extremism and Nihilism

نویسندگان [English]

  • ahmadreza bordbar 1
  • pooyesh parashi 2

چکیده [English]

The structure of ideology faces with crisis in its meaning system automatically; Being valueless and the crisis of meaning are the most salient aspects of these crisis. The beginning point of the being valueless and the absence of the meaning, is indication of the Perdue nihilism in the human history. To overcome nihilism, any ideology, according to the text of its thought, seeks to be accountable; Islamic thought is no exception to this rule. Islamic thought wrestles with predominance a kind of nihilism that attacks the meaning system of this thought as the other thoughts. Technology and extension of the spaceless information, smoothing the path to nihilism and in this way Islamic thought tries to make remeaning and remake new value. One of the aspects of this new meanings making appears in radical movements and thoughts that generally called Islamic Extremism; the organizations and groups such as Al-Qaeda, Taliban and Daesh are the examples for this Extremism. The correspondence of this thoughts is violence. In fact, we can briefly say that, the Islamic Extremism, is the logical result of predominance of the neo nihilism. The purpose of this research is comparing the Islamic Extremism and nihilism, which is carried-out with comparative study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic extremism
  • Technology
  • nihilism
  • absence of meaning
  • remaking value
الف) فارسی
- آشوری، داریوش، (1389)، دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی)، چاپ نوزدهم، تهران: مروارید.
- آقابخشی، علی، (1383)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار.
- آیدی، دن، (1393)، فلسفه تکنولوژی، ترجمه شاپور اعتماد، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
- احمدی، حمید، (1390)، جامعه‌شناسی سیاسی جنبش‌های اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق.
- احمدی، حمید، (1380)، «دیدگاه و گزارش: نگاهی به پدیده افراط‌گرایی اسلامی ناکام در ستیز با تاریخ»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 28.
- اسلامی، سعید، (1394). گفتمان‌های هستی و نیستی در اندیشه غرب، تهران: فرهنگ مانا.
- اسلین، مارتین، (1388)، تئاتر ابسورد، ترجمه مهتاب کلانتری و منصوره وفایی، تهران: آمه.
- انسل پیرسون، کیت، (1392)، چگونه نیچه بخوانیم، ترجمه لیلا کوچک‌منش، چاپ دوم، تهران: رخ‌داد نو.
- انسل پیرسون، کیت، (1390)، هیچ‌انگار تمام‌عیار - مقدمه‌ای بر اندیشه سیاسی نیچه، ترجمه محسن حکیمی، چاپ دوم، تهران: خجسته.
- ایزدی اورلو، عظیم، (1387)، «پیام‌آوران نهیلیسم»، روزنامه کیهان، شماره 263.
- بودریار، ژان، (1394)، چرا همه چیز تاکنون ناپدید نشده است؟، ترجمه احسان کیانی‌خواه، تهران: حرفه نویسنده.
- بودریار، ژان، (1394)، روح تروریسم، ترجمه کامران برادران، تهران: چترنگ.
- پریماکوف، یوگنی، (1391)، دنیا بدون روسیه؟، تهران: ایراس.
- پورآیین، فواد و مرادی، سجاد، (1395)، «تأثیر تفکرات ابن تیمیه بر جریان‌های سلفی معاصر»، فصلنامه علمی - تخصصی تاریخنامه خوارزمی، سال چهاردهم.
- پولادی، کمال، (1394)، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
- خواجه‌سروی، غلامرضا، (1390)، بیداری اسلامی در گستره سیاست جهانی، ترجمه زینب قاسمی تاری و دیگران، تهران: دانشگاه امام صادق.
- دکمجیان، هرایر، (1390)، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب (بررسی پدیده افراط‌گرایی اسلامی)، ترجمه حمید احمدی، چاپ ششم، تهران: کیهان.
- دلوز، ژیل، (1378)، نیچه، ترجمه پرویز همایون‌پور، تهران: گفتار.
- دلوز، ژیل، (1390)، نیچه و فلسفه، ترجمه لیلا کوچک‌منش، تهران: رخ‌داد نو.
- رنجبر، مقصود و صیاد، محمدرضا، (1392)، «ستیز دولت و افراط‌گرایی و تأثیر آن بر توسعه در خاورمیانه»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شماره 15.
- روی، الیور، (1393)، «جذابیت‌های گسترش نهیلیسم»، ترجمه نیما پرژام، روزنامه شرق، شماره 162.
- ژیژک، اسلاوی، (1392)، لاکان به روایت ژیژک، ترجمه فتاح محمدی، چاپ دوم، زنجان: هزاره سوم.
- ستاری، سجاد، (1394)، «صور بنیادی حیات نفتی (به سوی گذار از رانتیریسم و ادبیات دولت رانتیر)»، فصلنامه دولت‌پژوهی، سال اول، شماره 2.
- شفیعی سیف‌آبادی، محسن، (1393)، «واکاوی ریشه‌های پدیده افراط‌گرایی در خاورمیانه؛ مطالعه موردی جهانی‌شدن»، فصلنامه علمی - تخصصی حبل‌المتین، سال سوم، شماره 9.
- صالحی نجف‌آبادی، عباس و رضایی، علیرضا، (1388)، «مبانی جنبش‌های اسلام‌گرایانه: نظریات و دیدگاه‌ها»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 5.
- طشت‌زر، فریبا و حیدری، حسن و روحانی رصاف، جواد، (1391)، «دین و مدرنیته از نگاه آنتونی گیدنز»، دوفصلنامه علمی - پژوهشی ادیان، سال ششم، شماره 11.
- طلوعی، محمود، (1385)، فرهنگ جامع علوم سیاسی، چاپ سوم، تهران: علم.
- عباس‌زاده فتح‌آبادی، مهدی، (1389)، «القاعده پس از 11 سپتامبر (با تأکید بر عراق)»، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، شماره 2.
- عبدالکریمی، بیژن، (1387)، ما و جهان نیچه‌ای، تهران: علم.
- غفاری، غلامرضا، (1389)، «منطق پژوهش تطبیقی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، انجمن جامعه شناسی ایران، زمستان 1388، دوره 3، شماره4.
- فرهادپور، مراد، (1389)، «در باب نهیلیسم»، درس‌گفتار مؤسسه پرسش، جلسه نخست.
- قادری، حاتم، (1394)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، چاپ چهاردم، تهران: سمت.
- قزل‌سفلی، محمدتقی و نوریان دهکردی، نگین، (1389)، «قدرت سیاسی "داو" ایدئولوژی»، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، شماره 2.
- کامو، آلبر، (1382)، افسانه سیزیف، ترجمه علی صدوقی و م - ع - سپانلو، تهران: دنیای نو.
- کامو، آلبر، (1394)، عصیانگر، ترجمه مهستی بحرینی، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.
- کراسبی، دانلدای، (1387)، «نهیلیسم»، ترجمه محمود لطفی، فصلنامه فرهنگ، شماره 54.
- کریچلی، سایمون، (1393)، خیلی کم ... تقریباً هیچ، ترجمه لیلا کوچک‌منش، تهران: رخ‌داد نو.
- کونارد، مارک. تی، (1393)، فلسفه فیلم نوآر، ویراستار ترجمه مهرداد پارسا، تهران: رخ‌داد نو.
- گریفیتس، مارتین، (1388)، دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نی.
- گیدنز، آنتونی، (1394)، تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نی.
- گیدنز، آنتونی، (1382)، فراسوی چپ و راست، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی و فرهنگی.
- لچت، جان، (1392)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر، از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، چاپ چهارم، تهران: خجسته.
- لیپست، سیمور مارتین، (1383)، دایره‌المعارف دموکراسی، جلد اول، ترجمه مصطفی اسلامیه و موسی اکرمی، تهران: وزارت علوم خارجه.
- لین، جی. ریچارد، (1389)، ژان بودریار، ترجمه مهرداد پارسا، چاپ دوم، تهران: رخ‌داد نو.
- محبوبی آرانی، حمیدرضا، (1392)، نیچه و آری‌گویی تراژیک به زندگی، تهران: مرکز.
- معینی علمداری، جهانگیر، (1394)، زیست‌جهان و اهمیت آن برای نظریه سیاسی، تهران: رخ‌داد نو.
- مک کین، آیان، (1387)، فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، ترجمه حمید احمدی، چاپ دوم، تهران: میزان.
- نیچه، فریدریش ویلهلم، (1387)، اراده معطوف به قدرت، ترجمه محمدباقر هوشیار، چاپ ششم، تهران: فرزان روز.
- نیچه، فریدریش ویلهلم، (1388)، دجال، ترجمه عبدالعلی دست‌غیب، چاپ چهارم، تهران: پرسش.
- هایدگر، مارتین و کترینگ، امیل و فارکرل، دیوید، (1390)، نیست‌انگاری اروپایی، ترجمه محمدباقر هوشیار و اصغر تفنگسازی، چاپ سوم، تهران: پرسش.
- هومر، شون، (1390)، ژاک لاکان، ترجمه محمدعلی جعفری و سید محمدابراهیم طاهایی، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
- هوور، ریچاردز جی، (1380)، روانشناسی تحلیل اطلاعات، ترجمه جواد علاقبندراد، تهران: وزارت امور خارجه.
- هینچلیف، آرنولد، (1389)، پوچی، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
- هیوود، اندرو، (1379)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: وزارت امور خارجه.
- یالوم، اروین. د، (1392)، روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمه سپیده حبیب، چاپ چهارم، تهران: نی.
یونگر، ارنست، (1386)، عبور از خط، ترجمه ماریا ناصر، تهران: ساقی.
ب) انگلیسی
- Atran, Scott, (2006), “The Moral Logic and Growth of Suicide Terrorism”, The Washington Quarterly, Vol. 29, No. 2.
- Atwan, Abdelbari, (2006), The Secret History of al-Qaeda, London: Saqi.
- Burk, Jason, (2004), Al-Qaeda: The true story of radical islam, London: I.B. Tauris.
- Blanchot, Maurice, (1988), The unavoable community, Translated by Pierre Joris, Station hill.
- Demir, Mehmet Zaper, (2009), Global capitalism and nihilism, Denmark: Alborg university.
- Eckersley, Richard, (2008), Nihilism, fundamentalism, or activism: three responses to fear of the apocalypse, World feature society.
- Krauthammier, Charles, (2001), “The enemy is not Islam, it is nihilism”, vol 7, no 6, Weekly standard.
- Pillar, Paul, (2001), Terrorism and U.S foreign policy, Washington D.C: Brookings institution.
- Smelser, Neil, (2003), On Comparative Anlysis, Interdisciplinarity and Internationalization in Sociology, International sociology.
ج) مجازی