نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد. رییس مرکز پژوهشهای شورای اسلامی مشهد.

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

وابستگی کشورها به همدیگر در عرصه­های مختلف، بر وزن ژئوپلیتیکی و نوع رفتار آنها در عرصه بین­المللی تاثیر فراوانی دارد. جمهوری خودمختار نخجوان به‌عنوان بخشی از کشور آذربایجان، توسط دالان زنگزورمگری ارمنستان از سرزمین مادری جدا افتاده است و پس از جنگ قره­باغ، تنها راه ارتباط زمینی بین نخجوان و جمهوری آذربایجان، استفاده از خاک ایران است. با توجه به روابط امنیتی و چالش­های فراوانی که در طی سالیان گذشته بین دولت آذربایجان و ایران بوجود آمده است و همچنین با توجه به عدم پیوستگی جغرافیایی این کشور با واحد برونگان خود (نخجوان)، که از بزرگترین مشکلات استراتژیکی این کشور می باشد، باید با افزایش سطح وابستگی ژئوپلیتیکی نخجوان به ایران، نوع روابط دو کشور آذربایجان و ایران را تغییر داد. از نگاه کارشناسان، گسترش همکاری­های منطقه­ای بین استان­های مرزی شمال­ غربی ایران با نخجوان، تلاش­ به منظور کاهش نفوذ قدرت­ منطقه­ای ترکیه در آذربایجان (نخجوان)، استفاده از اشتراکات مذهبی به‌عنوان یک عامل سیاسی برای افزایش روابط، موثرترین عوامل برای افزایش وابستگی نخجوان به ایران در بعد سیاسی- امنیتی هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Political-security parameters Influencing the Increase in Geopolitical Dependence of Azerbaijan to Iran: With Emphasis on the Autonomous Region of Nakhichevan

نویسندگان [English]

  • hadi azami 1
  • mohsen soltani 2

چکیده [English]

Dependence of countries to each other has lots of effects in the Geopolitical weight and type of behavior. Relations between Iran and Azerbaijan, from the beginning of 1990, when the country gained its independence, faced with challenges. The Nakhichevan as part of the Azerbaijan Separated by Zangezurmargi corridor from motherland. After the Nagorno-Karabakh War, Iran has been the only way between Nakhichevan and Republic of Azerbaijan. Due to the many challenges and security relations between the governments of Azerbaijan and Iran over the years and also due to the lack of geographical continuity of the country with its exclave unit (Nakhichevan) that it is the biggest strategic problems of Nakhichevan, Which it can be used for dependence of Nakhichevan to Iran and changing the level of relations between two countries. The method research of this paper is descriptive-analytic and collecting data for this paper is based on using library resources and questionnaire for surveying and prioritizing of various variables in Political-security fields for increasing dependency of Nakhichevan to Iran. According to the results and the experts' views, Development of regional cooperation between border regions in northwestern of Iran, Nakhichevan,Trying to reduce the influence of regional power such as Turkey in Azerbaijan (Nakhichevan),Using of the same religion as a political factor for increasing level of relation, have been the most effective factors for increasing Nakhichevan's dependence on Iran in the political-security dimension.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitical dependence
  • Azerbaijan
  • Republic Autonomous
  • Nakhchivan
  • Iran
الف) فارسی
- احمدی‌پور، زهرا، کرمی، قاسم و قنبری، قاسم، (1390)، سازماندهی سیاسی فضا، چاپ نخست، تهران،: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- ارجمند، محمد­جعفر، رضازاده، حبیب و حضرت پور، سعیده، (1393)، «بررسی علل سردی روابط ایران و آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 7 ، شماره 1.
- افضلی، رسول، متقی، افشین، رشیدی، مصطفی، (1391)، «تحلیل ساختار ژئوپلیتیکی حاکم بر روابط دوجانبه ایران و جمهوری آذربایجان با رویکرد جغرافیای برساخت­گرایی»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، تابستان، شماره 80..
- امیراحمدیان، بهرام، (1382)، جمهوری آذربایجان، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- بیات، مسعود، (1388)، »نقش ژئوپلیتیکی قفقاز در تعیین یکسان مرزهای هویتی ایران با انیران در شمال غرب»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 14، دوره5.
- پیشگاهی­فرد، زهرا؛ موسوی­فر، رحمت ا...، (1389)، منافع قدر‌‌ت‌های فرامنطقه­ای و منطقه­ای در حوزه ژئوپلیتیکی قفقاز، چاپ نخست، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- جوادی، محمد­جعفر و رضازاده،حبیب، (1390)، «آسیب­شناسی مواضع ج.ا.ا نسبت به تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از منظر ساختار-کارگزار»، سیاست، دوره 41، شماره 2.
- ذکی، یاشار و ولیقلیزاده، علی، (1393)، «بررسی و تحلیل موانع ژئوپلیتیکی مناسبات اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره، 3، شماره 46.
- زهرانی، مصطفی، فرجی لوحه سرا، تیمور، (1392)، «منابع بین‌المللی تداوم بحران قره­باغ»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، پاییز، شماره 83.
- سایت اطلاع­رسانی سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو.
- سلطانی، محسن، (1394)، بررسی نقش موقعیت جغرافیایی برونگان جمهوری خودمختار نخجوان در مناسبات ژئوپلیتیکی ایران و جمهوری آذربایجان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
- سلیمانی، افشار، (1390)، نگاهی مقایسه­ای به سیاست خارجی ایران و ترکیه در قفقاز جنوبی، تهران: مرکز بین­المللی مطالعات صلح.
- طالبی، سعید، (1392)،  روابط ایران و جمهوری آذربایجان، چالش‌ها و فرصت­ها، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس.
- عباسی، مجید و نورمحمدی، مرتضی و محمدرضا، موسوی، (1391)، «تاثیر ویژگی­های ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان بر روابط با ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، پاییز، شماره 12.
 - عیسی­نژاد، سید محمد و بشیریان، فاطمه، (1391)، »تحلیل ژئوپلیتیک روابط ایران و آذربایجان«، مجموعه مقلات چهارمین همایش علمی جغرافیا، اردیبهشت 91.
- فیروزی، مرتضی و سلطانی، محسن، (1393)، مفاهیم اساسی در جغرافیای سیاسی، سراب: سراب.
- کامران، حسن و متقی، افشین و رشیدی، مصطفی، (1390)، «حضور اسرائیل در قفقاز و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، جغرافیا،  دوره 9، شماره 28.

- کریمی، رضا، (1390)، تاثیر عامل ژئوپولیتیک جمهوری خودمختار نخجوان در روابط میان جمهوری اسلامی ‌ایران و جمهوری آذربایجان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

- کریمی‌پور، یدالله، (1394)، جغرافیا؛ نخست در خدمت صلح، نگرشی به مناسبات ایران و همسایگان، تهران: انتخاب.
- کولایی، الهه و اصولی، قاسم، (1391)، «چگونگی تغییر روابط امنیتی شده ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 5، شماره 10.
- کولایی، الهه، (1389)، »ج.ا.ایران وژئوپلیتیک قفقاز جنوبی«، فصلنامه ژئوپلیتیک، بهار، شماره 1.
- گمرک جمهوری اسلامی ایران، «آمار و ارقام تجارت خارجی ایران»، 1393.
- مجتهدزاده، پیروز، (1386)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، جلد 1، تهران: سمت.
- موسوی، محمد و بهادرخانی، محمدرضا و موسوی، ممحمدرضا، (1391)، «تاثیر جایگاه خطوط لوله انرژی بر ژئوپلیتیک منطقه آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، زمستان، شماره 80.
- ونت، الکساندر، (1384)، نظریه اجتماعی سیاست بین­الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه.
 
ب- سایت های اینترنتی
-   بانک جهانی. (22march,2015).بازیابی شده 25 اردیبهشت ،1394، از:
Http//:www.worldbank.org.
Http//:www.maps google.com.

- خبرگزاری ایرنا، (1393)، بازنمایی شده 27 مهر 1395، از

http://iran-newspaper.com/newspaper/page/5622/3/10645/0
- مرکز بین­المللی مطالعات صلح، (1394)، بازنمایی شده 27 مهر1395، از
http://www.Peace-ipsc.org. 25Aug 2010.
- سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در نخجوان، (1394)، بازیابی شده 29 بهمن1394، از
Http://www. nakhchivan.mfa.ir/?siteid=192.
- سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در نخجوان، (1395)، بازنمایی شده 29 مهر1395، از
-nakhchivan.mfa.ir/index.aspx?siteid=192&pageid=8543
 
ج- انگلیسی
- Buris, Gregory, (2003), Turkey-Israel: Speed Bumps, The Middle East Quarterly, A New Security frame Work Analysis, Moscow , Lynn Rainier Boulder co.
 
 - Geybullayeva, Arzu, (2012), “Is Azerbaijan Becoming A Hub of Radical Islam̋”, Turkish Policy Quarterly, April, Vol 6, N.2.
 
- Gilles, RI ox, (2008), ”The Formative Years of Azerbaijan Nationalism in Post-Revolutionary Iran̋, Central Asian Survey, March, Vol. 27, No 1.
 
- Guble, Paul, (2012), ”Secular State Is Azerbaijan Choice̋”, May 2012, Vol .54. No 1, Http:// ada. edo. az/ biveecly/ issues/ Vo1.5, No10/ 2012 0601083249769. html.25/05/1391.
 
- Atai, Farhad, (2009), “The Dynamics of Bilateral Relations in the South Caucasus: Iran and its North Neighbors”, Centeral Asia-Caucasus Institute Silk Road Program, Volume 7, No. 3.
 
- Cafarli, Osman, (2014), “Azerbaijan Seeks Warmer Ties with Iran”, Eurasia Daily Monitor, Vol.11. No. 2.
 
- Cornell, Svante, (2006), The Politicization of Islam in Azerbaijan̋, Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program – Joint Transatlantic Research and Policy Center, Natingham, University of Natingham.
 
- Cornell, Svante E, (1999), The Nagorno karabakh Conflict,Department of Est European Studies, Uppsala, Uppsala University.
 
- Linkalter, cd, (2000), International Relation: Critical Concepts in political Science, London, Routledge.
 
- Martirosyan, Tigran, (2009), Iran and the Caucasus: keeping Balance in Volatility, bako, Center of Caucasus: Publication.
 
- Nakhchivan, e. (2005), Nakhchivan: Azerbaijan mille elmlar, Nakhichevan, akademiyasinin Nakhichevan bolmasi.
- Nasibu, Nasib, (2012). “Azerbaijan Iranian Relation: Past and Present”, Journal of Azerbaijan studies, Julay, Vol 6. No.3.
 
- Onuf, N, (1989), World of Our Making: Rules and Rule in Social Theory and international Relation˵, Colombia, university of South Carolina.
 
- Price, R.M.and Reus-smith, C, (1998), Dangerous Liaisons? Critical international Theory and Constructivism, European Journal of  International Relation, March, Vol. 4, No. 3.
 
- Smith, Lillian, (1963), Killers or Dreams, New York, UEA of New York.
 
- Starr, Frederick and Svante, Cornell, (2005), The Baku–Tbilisi–Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West, Washington DC. Central Asia – Caucasus Institute Silk Road Studies Program, Washington.
 
- Varun, Vira, & Fitzgerald, Erin, (2012), “The United States and Iran: Competition Involving Turkey and the South Caucasus”, (CSIS) Center for Strategic International Studies. October, Vol. 12. No.3.
 
- Yunus, Arif, (2006), “Azerbaijan Between America and Iran”, Russia, Global Affairs, September, Vol. 26. No.4.
 
- Zaman, Serhat, (2015), “The Concept of Border in Terms of Political Geography and the Border between Turkey and Nakhchivan”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, February, Vol.15, No.2.